|
|
|
20 ژانویه 2011 |
تخریب بافت تاریخی گرگان بر اساس ضوابط یونسکو غیر قانونی است
حسین کتولی، کارشناس ارشد معماری و عضو هیات عللمی دانشگاه:
دخل و تصرف در آثار ثبت شده ، زیرپاگذاشتن ضوابط ملی و قوانین بین المللی است
از: الهه موسوی
با اجراي طرح بهسازي و نوسازي گرگان، اثر تاريخي ثبت شده به شماره چهل و یک سازمان ميراث فرهنگي کشور تخريب مي‌شود. اين در حالي است که تاکنون کارشناسان بارها نسبت به غيرقانوني بودن اين طرح هشدار داده‌اند؛ اما متوليان و سازمان عمران و مسکن سازان که مجري طرح است بي توجه به فرازهاي حقوقي اين اعتراض، گام‌هاي جديدي را براي ادامه طرح برداشته است.
«حسين کتولي»، کارشناس ارشد معماري و عضو هيات علمي دانشگاه جامع گلستان در اين‌باره به خبرگزاری میراث فرهنگی گفت: «منطقه‌اي که قرار است اين طرح در آن پياده شود در سال هزار و سیصد و ده با شماره چهل و یک در فهرست ميراث ملي به ثبت رسيده است. با اين حساب مي‌توان گفت که چهل و يکمين اثر فهرست ميراث ملي در معرض خطر است.
وي گفت: «هنگامي که يک اثر تاريخي به ثبت ملي مي‌رسد، قوانين ميراث فرهنگي کشور ناظر بر آن است؛ يعني در داخل آن هيچ حق دخل و تصرفي وجود ندارد و در خارج از آن هم حريم تعيين مي شود.»
کتولي مي‌گويد: «در طرح فوق، مجري وارد منطقه ثبت شده ميراث شده است و اين ورود به بافت تاريخي، محدوده را به طور کامل از بين مي برد. اين در واقع، زيرپا گذاردن ضوابط ملي و قوانين بين‌المللي است و تخلفات قانوني اين طرح در سراسر کشور ما بي‌سابقه است.
به گفته کتولي، اين منطقه که محدوده آن در اسناد ميراث فرهنگي کشور، شمال خيابان امام خميني گرگان تعيين شده و شامل مرکز محله و محله‌هاي سرچشمه، درب نو، ميدان، سبزمشهد و ..... است بناهايي با قدمت چند صدساله دارد که در طرح بهسازي و نوسازي فوق يا به طور کامل تخريب مي‌شود؛ يا حريم بصري آن مورد تجاوز قرار مي‌گيرد. از سوي ديگر به دليل دسترسي شهروندان بدون نظارت سازمان متولي، تحت نابودي قرار مي‌گيرد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه جامع گلستان مي‌گويد: «طبق منشور ميراث فرهنگي که به عنوان آيين نامه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مطرح است هر اثر تاريخي، نمونه‌اي منحصر به فرد و داراي ارزش است؛ اما تعريفي که مجريان اين طرح از اثر تاريخي ارائه مي‌دهند چيز ديگري است؛ به گمان آنها يک اثر فقط هنگامي ارزشمند است که منحصر به فرد باشد و مانند آن وجود نداشته باشد.»
به گفته وي در حالي که يونسکو و ايکوموس (شوراي بين‌المللي ابنيه و محوطه‌ها ) تعريف ديگري دارند و هر اثر تاريخي را منحصر به فرد و ارزشمند مي‌دانند. ضمن اينکه اين تنها بنا و معماري نيست که ارزشمند است؛ بلکه شکل گيري يک شهر و عرصه فرهنگ، حاصل تجميع تجربيات چندهزار ساله است که يک منطق سنتي در آن به کار رفته، با چنين تعريفي، تمام آن خانه‌ها و بناها و کوچه‌ها و راسته‌ها نيز داراي ارزش هستند.
ارزش هاي خارج از معماري
کتولي درباره ديگر ارزش هاي بافت هاي تاريخي گفت : علاوه بر تمام اينها و خارج از بحث معماري ، حال و هواي يک مجموعه و يک محل و اتفاقاتي که در آن افتاده است نيز داراي ارزش است . ما در محله سرخواجه که طرح آفتاب در آن پياده شد ، بناهايي را داشتيم که علاوه بر خود بنا، منبرهاي بسيار قديمي در آنها بود و مرسوم بود که در شب عاشورا ، مردم به آنجا مي رفتند و نذورات و مراسم عزادراي خود را برگزار مي کردند ؛ اما متاسفانه تمام اينها تخريب شد ؛ بدون اينکه توجهي به اهميت آن منبرهاي تاريخي و ارزش اين رسوم شده باشد .
مشکلات درون بافت تاريخي
بهانه شرکت مجري طرح بهسازي و نوسازي بافت فرسوده گرگان و کميسيون‌هاي مختلفي که براي اين شرکت اجازه تخريب بافت‌هاي تاريخي را صادر کرده‌اند اين بود که شهروندان ساکن در اين محله‌ها با مشکلاتي از قبيل عبور و مرور خودرو، فرسوده شدن بنا و ... مواجه هستند.
به همين دليل در طرح اوليه، از بازسازي و بهسازي اين بافت‌ها سخن راندند. اما اين بازسازي در عمل به تخريب بناي تاريخي و ساخت بناهايي جديد و کاملا بي ارتباط با فرهنگ و سابقه منطقه مبدل شد.
کتولي در اين‌باره به خبرگزاری میراث فرهنگی گفت: «اينکه درون اين بافت‌ها مشکلاتي هست را ما هم قبول داريم؛ کجاي دنيا مي‌توان بافت تاريخي پيدا کرد که داراي مشکل نباشد و بتواند نيازهاي امروزي شهروندان را با همان فرسودگي مصالح صدساله، پاسخ دهد؟ اما در کجاي دنيا سراغ داريد که بولدوزر به دست بگيرند و براي حل اين مشکلات، آثار باستاني و بناهاي ارزشمند تاريخي شان را با خاک يکسان کنند؟ آيا اين پاک کردن صورت مسئله نيست؟
اين کارشناس ارشد معماري با تاکيد بر اينکه از اوايل قرن بيستم به اين‌سو که ديگر تخريبي اينچنيني در بافت‌هاي ثبت شده اروپا انجام نشد گفت: «امروز دنيا راه حل‌هاي جديد براي مشکلات شهروندان يافته است که هم بافت تاريخي حفظ شود و هم شهروندان در آن به راحتي زندگي کنند.»
وي در ادامه گفت: «در کشورهاي بزرگ پيشرفته، براي حفظ بافت تاريخي، خودروهاي مخصوص طراحي کرده اند. در ايتاليا خودروي فيات ، در انگلستان ماشين ميني ماينر و در فرانسه خودروي رنو به منظور تردد در کوچه‌هاي باريک در محدوده بافت تاريخي شان طراحي و توليد شد و حتي از اين خودروها براي جمع‌آوري زباله و آتش نشاني نيز استفاده شد تا آثار ملي ارزشمند و روح زندگي درون آن حفظ شود.
امروزه گران‌ترين هتل‌هاي دنيا در اروپا در محدوده بافت تاريخي قرار دارد و هتل‌هاي تازه ساز مجلل گاه تا يک پنجم آن قديمي‌ها، قيمت دارند.
چرا مرکز شهر؟!
بسياري از سکونتگاه‌هاي واقع شده در مناطق مختلف مرکز استان گلستان، داراي بحران‌هاي جدي هستند که تاکنون هيچ طرحي براي رفع مشکلات آنها به منظور کمک به شهروندان به انجام نرسيده است. اما اينکه چرا شرکت مجري و متولي "طرح بهسازي و نوسازي بافت‌هاي فرسوده" براي کمک به شهروندان، دست روي يک منطقه ثبت شده ميراث کشوري گذاشته است جاي پرسش‌هاي بسياري را باقي مي‌گذارد.
شايد مرکزيت داشتن منطقه فوق و وسوسه ارزش افزوده‌اي که از آن منطقه مهم تجاري به دست مي‌آيد انگيزه‌اي منطقي و اقتصادي به شمار آيد؛ انگيزه‌اي که در اين بازار گرم انبوه‌سازي و تجارت، هر ارزش انساني و قانوني را ناديده گرفته است.
کتولي تاکيد مي‌کند که طرح مذکور، يک پروژه غيرقانوني و زير سوال است و ميراث فرهنگي گلستان، کاري خلاف قانون را همراهي مي‌کند.
وي علت اين امر را زير فشار بودن و تنها شدن اين اداره کل به دليل خبر ندادن و کمک نخواستن آنها از بدنه کارشناسي و مردم علاقمند مي‌داند که در موقع لزوم در برابر ديگر دستگاه‌ها از ميراث حمايت کنند.
اين عضو هيات علمي دانشگاه در آخر يادآوري مي‌کند که عمر مفيد تمام بناهايي که امروزه ساخته مي‌شود طبق گزارش سازمان مسکن و شهرسازي سی و پنج سال است؛ در حالي که بناهاي موجود، ميراث صدها ساله هستند. ما مي‌خواهيم اين بناهاي ارزشمند را خراب کنيم و در مقابل، سی سال ديگر هيچ چيزي براي تاريخ و بچه‌هايمان باقي نگذاريم. آيا روزگاران ما را مي‌بخشد ؟!
خبرگزاری میراث فرهنگی
