چکیده ای از سخنرانی محمد درویش

عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور

در دومین همایش ملی مقابله با بیابان زایی - اراک

کمتر برهه‌ای از تاریخ حیات طبیعی ایران را شاید بتوان مثال آورد که دامنه‌ی آسیب‌پذیری و شکنندگی بوم‌سازگان (اکوسیستم) وطن تا بدین حد نگران کننده و وخامت‌بار بوده باشد. تقریباً همه‌ی تالاب‌ها و دریاچه‌های مرکزی کشور ناپدید شده‌اند؛ بسیاری از رودخانه‌های دایمی به مسیلی متعفن برای عبور پساب‌ها و پسماندهای آلوده بدل گردیده‌اند؛ افزون بر 30 درصد از پهناورترین رویشگاه جنگلی کشور در باختر ایران – زاگرس - در معرض خشکی و نیستی کامل قرار گرفته و خزانه‌ی 40 درصدی آب شیرین ایرانیان آشکارا مورد تهدید و تحدید واقع شده است؛ برای نخستین بار مردمان دیار مازندران عوارض ناشی از ریزگردهای عربی را در هیرکانی همیشه سبز هم لمس کردند تا شرایط دشوار زیست در 19 استان دیگر کشور را کاملاً درک کنند؛ در سال گذشته جنگل‌های کشور به طور متوسط روزی 10 بار آتش گرفتند؛ بزرگترین و گسترده ترین رخداد بیابان زایی قرن در شمال غرب کشور به وقوع پیوست؛ روند افت سطح آّب در سفره‌های زیرزمینی به آستانه‌ای جدید دست یافت و آخرین و بی بازگشت‌ترین مرحله بیابان‌زایی؛ یعنی فرونشست زمین نه تنها در کرمان و طوس و یزد و اصفهان و فارس که در همدان و تهران و اردبیل هم گزارش شد.

با این وجود، مهم‌ترین تهدید ناپایدارکننده طبیعت ایران شاید نه بدرود تلخ گاوخونی، بختگان، نیریز، هامون، مهارلو، ارژن، پریشان، طشک، کم جان، میقان، مسیله، جازموریان و گندمان از سیاهه‌ی تالاب‌های کشور باشد؛ نه مردابی شدن تالاب‌هایی چون انزلی، آلاگل، آلماگل، آجی گل، شادگان؛ نه مرگ نخلستان‌های اروندکنار، نه شور شدن کارون و نه بیم از وقوع سونامی 10 میلیاردتنی نمک در دیار آذربایجان است.

چنین است که نگارنده می‌کوشد تا در این مجال ضمن تشریح آخرین وضعیت شناسه‌های مؤید ناپایداری سرزمین، از خطری بزرگ‌تر پرده بردارد؛ خطری که اگر مهار نشود، می‌تواند همه‌ی اقدامات بازدارنده سازمان‌های متولی منابع طبیعی و محیط زیست را در جهت پاسداری از توان تولید سرزمین به حاشیه برده و به جای پیشرفت مهار بیابان‌زایی، شاهد پیشتازی شتابناک بیابان‌زایی در ایران زمین باشیم..