|
|
آلودگي رودخانه و دريا با زباله و پساب‌هاي صنعتي
از: عبدالرحيم ديوسالار
توجه به محيط‌زيست و از آن جمله مواد زائد جامد مسئله‌اي است كه در سال‌هاي اخير مورد توجه خاص جهانيان قرار گرفته است.
انسان و بسياري از موجودات كره زمين به شيوه‌هاي مختلف زباله ساز هستند كه كنترل آن نوعي تضمين سلامت و بقاي محيط‌زيست به شمار مي‌رود. انسان انواع مواد را با سختي از طبيعت به دست مي‌آورد و به آساني تبديل به زباله كرده و به طبيعت باز مي‌گرداند.
در گذشته، زباله در دوري تكويني ايجاد و تبديل مي‌شد، اما امروزه ديگر امكان چنين دوري وجود ندارد، زيرا ميزان زباله‌ها و نوع آنها فراتر از آن است كه تجزيه و تبديل آنها در يك دوره زماني مناسب ممكن باشد.
در يك زيست بوم بكر و دست نخورده، مواد قابل تجزيه زباله‌ها به وسيله باكتري‌ها تجزيه شده و مجدداً توسط موجودات و گياهان مورد استفاده قرار مي‌گيرند، اما يك اجتماع پرجمعيت انساني به اندازه‌اي زباله‌هاي گوناگون توليد مي‌كند كه تجزيه طبيعي آنها در محيط غيرممكن است.
بعضي از زباله‌ها نيز اصولاً در طبيعت غيرقابل تجزيه هستند، بنابراين، افزايش زباله‌ها باعث آلودگي زمين، هوا و آب مي‌شود. انباشت زباله‌ها و توليد بوي نامطبوع از مواد آلي آن موجب زشتي محيط شده و چشم‌اندازهاي طبيعي را براي گردشگران كم‌جاذبه مي‌كند و همچنين توليد بوهاي نامطبوع از مواد آلي موجود در زباله‌ها در اثر نشو و نماي موجودات بيماري زاي ذره بيني، از مشكلات ديگري است كه توسط زباله‌ها به‌وجود مي‌آيد.
آلودگي رودخانه‌ها و دريا با زباله و پساب‌هاي صنعتي
محيط‌زيست ما در حال رويارويي با چالش‌هاي انساني است كه چنانچه با آنها برخورد فوري و مؤثر نشود، اثرات عميق در توسعه پايدار بر جاي خواهد گذاشت. واقعيت اين است كه جوامع نمي‌توانند به منابع طبيعي از قبيل رودخانه‌ها، چشم‌اندازهاي طبيعي و درياها، به‌عنوان مكاني براي دفن زباله يا منبع نامحدود نعمت بنگرند.
رودخانه‌ها، درياها و كلاً طبيعت به‌گونه‌اي فزاينده به وسيله فاضلاب‌هاي تصفيه نشده، آلاينده‌هايي كه منشأ زميني دارند، ته مانده زباله و پس آب‌هاي صنعتي كه باقي مانده آبريزهايي هستند كه به‌گونه‌اي مناسب مديريت نشده اند، در حال آلوده شدن هستند. تجمع زباله‌هاي پلاستيكي در سواحل و آب‌هاي ساحلي كشورمان، حيات آبزيان را كه از مواد غذايي همراه اين زباله‌ها تغذيه مي‌كنند به خطر انداخته است.
مسئول محيط‌زيست و امور ايمني و پشتيباني مديريت طرح البرز با بيان اينكه زباله بايد به روش‌هاي اصولي دفع شود، مي‌گويد: زباله‌ها حاصل فعاليت‌هاي انساني بوده و از طريق عرصه‌هاي مختلف كشاورزي، صنعت، شهري، خدمات و بازرگاني توليد مي‌شوند.
«دكتر قدرت‌اله اياز» اضافه مي‌كند: براساس آمار ارائه شده توسط مراجع مرتبط و كارشناسان، روزانه حدود 750 گرم تا يك كيلوگرم زباله توسط هر فرد به‌ويژه در جوامع شهري توليد مي‌شود كه بسته‌بندي‌هاي مدرن مورد استفاده در صنايع غذايي مانند كنسرو و كمپوت، امروزه بخش زيادي از اين توليدات را به‌خود اختصاص مي‌دهد و دفع صحيح و اصولي آن يكي از دغدغه‌هاي مهم مسئولان امور خدمات شهري است، چرا كه با رشد روز افزون جمعيت روز به روز ميزان توليد آن افزايش مي‌يابد.
او با بيان ضرورت رعايت اصول بهداشتي در دفع اين مواد زايد جامد معتقد است: بايد اقدامات كارشناسي نسبت به كاهش حجم زباله با توجه به نيازي كه به فضاي بسيار براي دفع بهداشتي آن دارد، صورت گيرد.
مديرعامل شركت مهندسي مشاور توازن محيط، با اشاره به روش‌هايي كه ضمن كاهش حجم زباله و فراهم شدن امكان دفع بهداشتي آن در فضاي كم تر، از نظر اقتصادي نيز منجر به كسب درآمد خواهد شد، مي‌افزايد: در مواردي به جاي استخراج، بازيافت و كسب درآمد،
اين ماده با ارزش را بي‌توجه به ويژگي‌هاي اقتصادي و پي آمدهاي زيست‌محيطي آن، در گوشه و كنار طبيعت مظلوم، مانند حاشيه جاده‌ها، كنار رودخانه‌ها و حتي در داخل آن، بدون آنكه هيچ اقدام اصولي به‌منظور دفن يا دفع اصول آن صورت گيرد، به روشي ناهنجار تخليه شده و موجب آلوده كردن محيط‌زيست و طبيعت مي‌شود.
او در معرض باد و باران قرار گرفتن زباله و نفوذ شيرابه‌هاي سمي آن در منابع آب و خاك،كه موجبات از بين رفتن موجودات زنده در اثر ايجاد اختلال فيزيكي و شيميايي و بيوشيميايي را فراهم كرده و محيط‌زيست را آلوده مي‌سازد و چشم‌اندازي ناموزون و نازيبا و مشمئز‌كننده را در ديد افراد جامعه به‌ويژه گردشگران كه از اقصي نقاط براي ديدن طبيعت زيبا، جنگل و دريا به مناطق گردشگر پذير به‌ويژه شمال كشور سفر مي‌كنند قرار مي‌دهد، موجبات آزردگي روح و روان انسان مي‌شود.
برخورد با كساني كه طبيعت را آلوده مي‌كنند
«مسئول محيط‌زيست و امور ايمني پشتيباني مديريت طرح البرز» مي‌گويد: تأثيرات و
پيامد‌هاي منفي ناشي از رها كردن زباله، نه تنها محيط‌زيست و زيست‌مندان وابسته را دستخوش آلودگي و اختلال مي‌كند بلكه با ايجاد چشم‌اندازي ناموزون كه تحت عنوان «آلودگي منظر» مي‌توان از آن ياد كرد، خاطر آنها را آزرده و مشوش مي‌سازد و محل تجمع جانوراني مثل سگ، روباه، موش و مگس كه آلودگي را انتشار مي‌دهند، مي‌شود.
بنابراين براي رفع مشكلات، زباله‌ها بايد ساماندهي شوند و در اين زمينه بايد با اعمال مديريت اصولي دفع صحيح زباله و با توجه به امر بازيافت، كاهش حجم زباله و دفع اصولي آن از طريق روش‌هاي صحيح به‌نحوي كه ضمن كسب درآمدهاي اقتصادي از محل بازيافت از ايجاد آلودگي ناشي از شيرابه‌ها و آلودگي‌هاي چشم‌انداز كه دافعه گردشگري است، جلوگيري به عمل آيد.
دكتر اياز اعتقاد دارد: در قالب طرح‌هاي آمايش زمين بايد توازن بين گردشگري و دفع زباله ايجاد شود و علاوه بر آن، آموزش همگاني زيست‌محيطي و آشنا كردن ساكنان و گردشگران كه به اين مناطق سفر مي‌كنند، راهكار مناسبي است.
مهندس هادي وحدت ، كارشناس ارشد آبياري و زه‌كشي در طرح البرز مي‌گويد: رودخانه‌ها كه از جاذبه‌هاي گردشگري نيز برخوردارند، در تمام دنيا به‌عنوان مراكز تفريحي و يكي از قطب‌هاي گردشگري براي آن منطقه به شمار مي‌روند ولي در كشور ما رودخانه‌ها به محل انباشت زباله و كثيف‌ترين جاي قابل مشاهده كه تعفن آن افراد را آزرده مي‌كند، تبديل شده‌اند و آب و رود كه براي ما مقدس بوده،
هيچ توجهي به آلودگي آن نمي‌شود و جمع شدن زباله در طبيعت و رودخانه كه با آب مخلوط مي‌شود و منابع آب زيرزميني را آلوده مي‌كند و ما در يك سيكل آلودگي كه روح و جسم را تحت‌تأثير قرار مي‌دهد غوطه‌ور هستيم.
مهندس وحدت با بيان اينكه هيچ اراده‌اي براي كنترل و نجات محيط‌زيست به‌وجود نيامده و جاده‌ها و آب‌بندان‌ها مركز انباشت زباله شده است، مي‌افزايد: پلاستيك، قرن‌ها طول مي‌كشد تا بازيافت شود، بجاست در تمام رودخانه‌هايي كه به درياي مازندران مي‌ريزد بندهاي لاستيكي يا سدهاي لاستيكي ايجاد شود.
او مي‌افزايد: از طبيعت فكر انتفاعي هم مي‌توان داشت در حالي كه از نظر رسالت حفظ محيط‌زيست براي نسل‌هاي فعلي و آينده دچار نقص هستيم و به بدترين شكل از آن استفاده مي‌كنيم.
او تصريح مي‌كند: از نظر من به‌عنوان يك كارشناس و شهروند، هيچ توجيهي وجود ندارد، چه در قالب رسالت ملي و اقتصادي حرف و عمل شايسته‌اي براي انجام دادن نداشتيم و شايد بخشي از آن مربوط به نبود قوانين جامع باشد. زيرا فرهنگ‌سازي هميشه انتخابي نيست و در برخي موارد فشار و قدرت قانون افراد را ترغيب به انتخاب راه درست مي‌كند مانند بستن كمربند ايمني، كه عادت و فرهنگ شده است. قانون در ابعادي كه بايد شفاف و صريح باشد و به عوامل اجرايي اختيار كافي بدهد، ضعيف است.
اين كارشناس ارشد با تأكيد بر اينكه سود اقتصادي هم اگر مورد نظر باشد، سبب مي‌شود با بهره‌گيري درست از رودخانه‌ها و آب‌بندان‌ها، كم شدن آلودگي و زباله ناشي از حضوري گردشگران در طبيعت را شاهد باشيم،
مي‌افزايد: براي مثال در بسياري از رودخانه‌ها مي‌توان امكان قايقراني فراهم كرد كه هم بعد گردشگري و هم اقتصادي را به همراه دارد و از طريق قانون مترقي پايدار و نظارت بر اجراي آن، افراد را وادار به عمل كرده و با افرادي كه رودخانه‌ها و طبيعت را كثيف و آلوده مي‌سازند، برخورد جدي و قاطع صورت گيرد و نظارت و كنترل كافي به وجود آيد تا اين ذخاير ارزشمند دچار تخريب نشوند.
همشهری
فرستنده احمد، همراه کميته نجات پاسارگاد، تهران
کميته بين المللی نجات پاسارگاد
