در دست ايزد مهر انار است يا هندوانه

از: جواد مفرد کهلان، استوره شناس

ترانه گنوسی مروارید خبر از سفر شاهزاده ای از اشکانیان میثره/ مهرپرست می دهد که برای کسب مروارید درشت و درخشان و گرانبها به سوی مصر (سرزمین ایزد خورشید میثره) عازم میگردد. ظاهراً در باب اینکه خود کلمه اشک یا ارشک از لقب ارشن (دلیر) یا رشن (عادل) یعنی عنوان خاندان پادشاهی پارتی اشکانی مناسبتی با ایزد خورشید و عهد و پیمان اشکانیان یعنی میثره دارد یا نه سندی موجود نیست. ولی در این باب کلمات فارسی ارز (نام اصیل ایرانی برای انار= نورانی) و ارزش هردو از ریشه ارج و یادآور میوه ایزد خورشید میثره می باشند بسیار قابل توجه است که علی القاعده می تواند ریشه نام اشک یا ارشک به شمار آید. این امر هم که امپراتوری اشکانیان آریانا (سرزمین نیک نژادان) خوانده شده، گواه صادقی بر درستی این نظر است. لذا ما در اینجا باید کنجکاو این باشیم که این جسم کروی در برخی از تصاویر در دست ایزد خورشید مهر دیده میشود، چه چیزی مراد بوده است. اگر هم خود خورشید منظورباشد (همچنانکه از ترانه گنوسی مروارید بر می آید)، تصاویر مهر سمبل زمینی خورشید را جسمی کروی نسبتاً کوچک و بدون فروغ و اشعه نوری نشان میدهند که سنتهای موجود شب یلدای حالیه آن را بیش از آنکه انار (ارز) بنمایند، هندوانه (تربوزه= میوه کروی آبدار) نشان میدهند. ولی بعید به نظر میرسد که جای تمثیل عامیانه هندوانه بعداً به زیر بغل حمل شده؛ در گذشته های دور جای سنتیش دست ایزد مهر بوده باشد؛ چه اندازه ای که میوه گرمسیری مقدس انار (به عربی یعنی میوه نورانی) یا ارز (به فارسی یعنی میوه باارزش و مقدس) دارد، برای حمل در کف دست مناسبتر می نماید. می دانیم که انار در قرآن و سنن اوستایی از میوه های بهشتی به شمار آمده است. به هر حال شب یلدا (به اوستایی یاردا یعنی تقسیم سال که قاچ قاچ کردن هندوانه یلدا معرف آن است)، چله (شب چهلم زمستان)، سده (سی + ده) نامهای مختلف این جشن کهن ایرانی بوده است که تحت نام سده به هوشنگ شاه پیشدادی (متی وزه از پادشاهان مهر پرست آریائیان میتانی نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد در شمال بین النهرین) منسوب گردیده است.

سلامتي در شب انار و هندوانه

ارايه کننده: سحر ميرشاهي | در تاريخ : December 22, 2006

"...هر يك از خوراكي‌هاي شب يلدا، خواص درماني و طبيعي مخصوص دارند، چنانچه جعفر شهري در كتاب «طهران قديم» در رابطه با خواص مواد غذايي كه در اين شب خورده مي‌شود، آورده است: «مردم معتقد بودند با خوردني‌هاي سفره شب يلدا، مثل خوراكي‌هاي پاي سفره هفت‌سين طبيعت گرم خود را مي‌توانند سرد كنند و طبيعت سرد خود را گرم كنند. به اين صورت كه اگر از گرمي مزاج رنج مي‌برند، هندوانه و انار و اگر از سردي ناراحت مي‌شوند، توت و كشمش و خرما و مثل آن بخورند».

البته در علم چيزي به نام سردي و گرمي تاييد نشده است اما فوايد خوراكي‌هاي شب يلدا به قدري زياد است كه خوردن هر يك، خواص درماني خاص خود را دارد. در واقع اين ميوه‌ها و خوراكي‌ها هر يك بار معنايي نمادين با خود دارد. هندوانه كه قاچ‌هاي مدور مي‌خورد، چون خورشيد، يادآور گرماي تابستان و فرونشاندن عطش است يا انار، صندوقچه‌ دانه‌هاي مرواريد سرخ، نماد زايش و سلامتي است.

هندوانه‌هاي به شرط چاقو

در سراسر ايران، جايي را نمي‌يابيد كه خوردن هندوانه در شب يلدا، جزء آداب و رسوم آن نباشد زيرا عده‌اي اعتقاد دارند كه اگر مقداري هندوانه در شب چله بخورند، در سراسر چله بزرگ و كوچك، يعني زمستاني كه در پيش دارند، سرما و بيماري بر آنها غلبه نخواهد كرد.

در حقيقت مصرف هندوانه، به دليل سرشاربودن از انواع ويتامين‌ها و املاح معدني، نياز بدن به اين مواد مغذي را تامين كرده و مايعات هدررفته را جبران مي‌كند. وجود مقادير بالايي از آنتي‌اكسيدان‌هاي مختلف در اين ميوه، آن را ارزشمند ساخته است.

ويتامين‌هاي «آ» و «ث» و «ليكوپن» از مهمترين ضداكسيدكننده‌هاي هندوانه به شمار مي‌آيند. اين تركيبات با غيرفعال‌كردن راديكال‌هاي آزاد از اكسيداسيون كلسترول و تنگ‌شدن ديواره عروق و در نهايت از بروز بيماري‌هاي قلبي و سكته جلوگيري مي‌كنند.به علاوه مطالعات نشان مي‌دهد كه مصرف منظم اين ميوه، از بروز حملات آسم، سرطان كولون و حتي آرتروز مي‌كاهد؛ حتي هندوانه را درمان بيماريهاي كليه، نقرس و بواسير هم مي‌دانند.

تخم هندوانه نيز حاوي 30درصد روغن است كه از نظر خواص شيميايي مانند بادام است و مغز تخم هندوانه هم انگل‌هاي روده و معده را از بين مي‌برد. در نسخ قديمي به خواص پوست سفيد داخل آن اشاره شده است كه براي زخم گلو و دهان بسيار مفيد است.

هندوانه از ديدگاه طب قديم سرد و تر است و در گذشته از آن به عنوان تب‌بر نيز استفاده مي‌كرده‌اند. اين ميوه عطش را كم مي‌كند و پوست را مرطوب نگه مي‌دارد. از نظر كالريكي، ميوه مناسبي در رژيم غذايي كاهش وزن به شمار مي‌آيد.

جالب است بدانيد مردم تالش به جز خوردن هندوانه در شب يلدا، با پوست آن فال هم مي‌گيرند. براي اين كار پوست هندوانه‌هاي شب يلدا را مي‌برند، آن را چهار قسمت كرده، چهار تكه را در دست گرفته و نيت مي‌كنند. پس از آن پوسته‌ها را از جلو به پشت سر مي‌اندازند.

طبق رسم تالشي‌ها، اگر دو قطعه سبز و دو قطعه سفيد بيفتد، خوب است. يك قطعه سبز و سه قطعه سفيد، باطل است و هر چهار قطعه سبز يعني اين‌كه «شما خيلي خوش‌شانس‌ايد».

ترش يا شيرين

بسياري از مردم معتقدند كه انار، درمان‌كننده بسياري از بيماري‌ها و دردهاست. اين اعتقاد درستي است، چرا كه انار، بسياري از بيماري‌ها را درمان مي‌كند.نكته جالب اين‌كه خواص درماني و حياتي در انار شيرين به مراتب بيشتر و كامل‌تر است زيرا انار شيرين، اناري است كه كاملاً رسيده و تركيبات شيميايي آن، كامل شده است و به شكل طبيعي به تكامل مواد مغذي موجود رسيده است.

در انار ترش كه مواد قندي آن كمتر است، مواد اسيدي مانند اسيد ماليك و اسيدسيتريك وجود دارد كه در بعضي از افراد ايجاد ناراحتي خواهد كرد.انار براي سلامتي پوست بسيار مفيد است و نكته بسيار مهم اين است كه با مصرف انار، سموم بدن دفع مي‌شود.

پاكسازي سموم از بدن، در ايجاد شادماني و نشاط در افراد بسيار تاثيرگذار است و كبد كه وظيفه پاكسازي سموم از بدن را دارد با مصرف انار تقويت مي‌شود.مصرف انار باعث رفع لك‌هاي پوستي مي‌شود و براي رفع خستگي و آرامش اعصاب بسيار كارآمد است.

انار در حقيقت يك ميوه نيست، بلكه يك پزشك و درمان‌كننده بيماري‌هاي كبد، مسموميت‌هاي خون، خستگي جسمي و عصبي و بالاخره رفع كننده بيماري‌هاي عفوني و انگل‌هاي دستگاه گوارش است.

در شيراز و بخش‌هاي جنوبي كشور، رسم است كه انار شب يلدا را با گلپر مي‌خورند، گلپر علاوه بر خواص بي‌شمار باعث افزايش قواي بدني مي‌شود و تركيب انار و گلپر از سرماخوردگي پيشگيري مي‌كند.