آرامگاه کورش بزر گ به جای مرمت تخريب می شود

International Committee to Save

the Archeological Sites of Pasargad

19 شهريور 1387 (2547 سال پاسارگارد) 9 سپتامبر 2008 ============ کميته نجات پاسارگاد هيچ گونه وابستگی مذهبی و سياسي ندارد

سازمان ميراث فرهنگی هيچ اصولی را در بازسازی اين اثر جهانی در نظر نگرفته است

به جای استفاده از ده ها مرمت کار با تجربه و متخصص سنگ تراش های بازاری را به آن جا فرستاده اند.

همه ی کارهايي که در آرامگاه کورش انجام می شود از نظر قوانين حفظ آثار جهانی خلاف است

نزدیک به یک ماه است که از آغاز بازسازی آرامگاه کورش بزرگ به دستور مسئولین و فرنشینان بنیاد پژوهشی پارسه - پاسارگاد می گذرد. پیش از پرداختن به عملیات ناشیانه بازسازی آرامگاه باید به نکته ای هر چند کوتاه درباره منشور بین المللی "حفاظت و مرمت بناهای تاریخی و مکان های باستانی" اشاره شود که امید است پیش از انجام هرگونه کار کند و کاو و بازسازی آن را پیش چشم بگذارند.

نخست آن که ، پس از مراحل کاوش ، انجام کارهای بازسازی می بایست در پیوند با اساس و ارزش های علمی توصیه نامه ای که که روش های کند و کاو را روشن می کند ، صورت گیرد. این توصیه نامه در سال 1956 از سوی سازمان جهانی یونسکو فراهم آمده است و پس از آن نیز برای رفع شدن برخی کاستی های آن ، گردهمایی با باشندگی معماران ، کارشناسان بازسازی و کاوشگران آثار تاریخی در سال 1964 در ونیز ایتالیا برپا شد. باشندگان دو منشور اصولی را گردآوری کردند که از این پس باستان شناسان خاورمیانه و مدیترانه می توانند با پیروی و اتکا به این دو منشور کارهای خود را دنبال کنند.

با این پیشگفتار، بناهای تاریخی و باستانی در زمره اموال شخصی نیست که به میل خود با آن برخورد نمایند که اگر خواستند آن را بازسازی کنند و یا به بوته فراموشی بسپارند. این آثار میراث مستقیمی از گذشته است که تا روزگار کنونی برجا مانده و کاوشگر و مرمت کار تنها این افتخار را می یابد که حلقه پیوند ما و سازندگان آن ها باشند. به همین دلیل نیز اگر باستان شناسی و یا مرمت کاری ، با بی دقتی و یا بی توجهی از مجموعه اطلاعات با ارزشی که ممکن است در کالبد آن ها باشد بکاهد ، بایستی خود را گناهکار بشمارد. شوربختانه از میان بردن مدارک و اسناد تاریخی به گونه غم انگیزی ساده و در عین حال غیر قابل بازسازی است. بازسازی یافته های باستان شناسی بایستی از محل حفاری آغاز شده و برنامه ریزی برای نیاز های اولیه حفاظت نیز بایستی همزمان با طرح نخستین پیشنهاد حفاری مطرح شود.

بازسازی و نگهداری اصولی از اشیاء و بازمانده های به دست آمده از روز گار گذشته و نیز ثبت جهانی آن ها ، باید به دست مرمت گران حرفه ای و تمام وقت که خود نیز از هموندهای گروه کاوش باشند به بهترین و اطمینان بخش ترین گونه ممکن انجام شود.

البته همراهی مرمت گران در زمان کاوش به علت کمبود مرمت گر شایسته در پایگاه هایی به این ارزشمندی کمتر رخ می دهد. البته بایستی مرمتگران تازه کار در اندیشه فراگیری پاره ای از پیش زمینه های نخستین بازسازی و نگهداری باشند. برنامه ریزی بازسازی حتما باید بر سه پایه کلی باشد: نخست گردآوری منابع مالی برای یک برنامه کاوش، دوم آگاهی از شرایط اقلیمی بنا و میدان کاوش و سوم آگاهی از ویژگی های فرهنگی میدان کاوش و بنای در دست بازسازی تا بر اساس آن بتوان از موفقیت بازسازی اطمینان داشت.

در بازسازی آرامگاه کورش بزرگ به نظر می رسد هیچ گونه هم فکری، پیوند و همکاری منطقی و اندیشمندانه ای میان باستان شناسان و مرمتگران و معماران و همچنین نگاهبانان انجام نشده است تا با یاری آن بازسازی بنا و استواربخشی به آن به همان گونه نخستین ( اصل بنا ) صورت پذیرد.

با آن که تمام آثار به دست آمده در منطقه نیاز به کارهای بازسازی کارشناسانه دارند، بی هیچ گمانی، بسیاری از این مکان ها و یا تپه ها با این روند بازسازی رو به نابودی اند.

کاوش و بازسازی دارای مقررات ویژه ای است. کاوشگری بدون بازسازی به خودی خود نوعی ویران گری است. هم چنین کارآموزی و دادن آموزش درست به مرمت کار و باستان شناسان پیرامون اثر و اجرای مقررات و کنترل درست برای انجام و ادامه کارهای کاوش و بازسازی با موازین و معیارهای علمی ، آرمان ارزشمندی است.

با توجه به حساسیت موضوع ، گوشزد کردن دو نکته لازم به نظر می رسد. نخست آن که گردآوری اسناد و مدارک مناسب تاریخی، پژوهشی از آثار و سازه های تاریخی و باستانی پیش از آغاز به کارهای کاوش و بازسازی لازم است و فراهم کردن چنین اسنادی خود فن مهمی است که هم از سوی باستان شناس و هم از سوی مرمت گر بایستی آماده شود.

دو.م آن که زمانی می توان از اطلاعات بالقوه آثار بهره مند شد که به وسیله عکسبرداری ، رادیوگرافی و پژوهش های میکروسکوپیک در آزمایشگاه به دست آمده باشند. با توجه به این موضوع بایستی تلاش ها بیشتر شود و دریابیم که تجربه ها و منابع موجود برای بهتر نگه داشتن آثار فرهنگی و سپردن آن به نسل های آینده بایسته است. برای روشن شدن این امر به پژوهش های بسیار نیازمندیم و اگر این امکانات و یک تیم کارآزموده در میدان های باستان شناسی به این باارزشی وجود نداشته باشد از دست مرمت گر چه کمکی ساخته است.

با این پیش فرض ها به کارهای بازسازی ناشیانه کنونی مرمت گران آرامگاه کورش بزرگ می پردازیم. برنامه بازسازی و استوارسازی آرامگاه کورش بزرگ در پاسارگاد با هدف تقویت دیوارهای سنگی و جایگزینی مصالح و سنگ های جدید به جای آرامگاه به دستور مسئولین و فرنشینان بنیاد پژوهشی پارسه- پاسارگاد با واکنش بسیاری از مرمتگران و باستان شناسان همراه شد و همگی خواستار بهره گیری از افراد با تجربه ، کارآمد و دلسوز و بسیار حرفه ای در بازسازی چنین اثر ارزشمند و با ثبت جهانی شدند.

کار صورت گرفته برای بازسازی آرامگاه به نظر می رسد هیچ گونه تاثیر خوبی در پی نخواهد داشت و حتا منظر نازیبایی را در ساختار فیزیکی آرامگاه ایجاد می کند که چندان پذیرفتنی و قابل توجیه نخواهد بود. هرگونه کار مرمتی در سازه ای به این بزرگی با توجه به ثبت جهانی بودن آن که زبانزد همگان است ، مرمت کارانی دلسوز و با تجربه می خواهد و برنامه مرمتی پیش از انجام باید به تائید سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور رسیده باشد. بنابراین در کارهای بازسازی آرامگاه مواردی خلاف قانون مرمت آثار تاریخی دیده شده که به برخی از آن ها می پردازم :

1.به کار گیری و استفاده از افراد عادی ( سنگ تراشان بازاری ) برای حجاری سنگ های تازه ای که جایگزین سنگ های گم شده سقف آرامگاه کوروش بزرگ شده؛ در صورتی که مرمت کاران و حجاران با تجربه ای در گستره باستانی پارسه- پاسارگاد هستند که پیشینه ای ده و بیست ساله دارند و در بسیاری از آثار و سازه های تاریخی کشور همکاری داشته و یا خود به ثبت مرمت آثار باستانی اقدام نموده اند.

2.برابر قانون و مقررات بین المللی برای بازسازی سنگ در سازه ای تاریخی، بهره گیری از سنگ جدید تنها در مواردی که قوانین اجازه دهد رواست. اما به شوند این که این اثر از موارد ویژه و استثنایی است و حس زیبایی شناسی انسان را بر می انگیزد می بایست با اصول خاص و بازسازی سنتی و هماهنگ با قوانین بین المللی انجام پذیرد و در این مورد تنها بهره گیری از سنگ جدید برای بخش های گم شده با قوانین بین المللی هماهنگی دارد و دیگر کارهای باز سازی و سنگ تراشی خلاف قوانین است.

همچنین در بازسازی سبکی ، می بایست دقیقا همان شیوه کهن را به کار بست که در روزگاران کهن به کار می رفته است تا هیچ گونه دخل و تصرفی در سنگ های کهن ایجاد نگردد. تراش دادن سنگ های قدیمی با این قدمت به صورتی که دلخواه است ، درست نیست. سنگ تراشان بازاری ، سنگ های قدیمی سقف آرامگاه کوروش را به گونه ای تراش داده اند که می توان گفت، الگو برداری را به جای این که از بخش گم شده سنگ قدیمی برداشت کرده باشند، از روی سنگ های جدید برداشته اند و جای سنگ جدید را همچون قالبی با اضلاع منظم بر روی سنگ قدیمی تعبیه کرده اند.این گونه کارکرد صددرصد خلاف قوانین بازسازی آثار تاریخی به شمار می رود.

به کارگیری سنگه ها تازه به شکل مکعب مستطیل است و ضخامتی نزدیک به 15- 20 سانتی متر دارد به گونه ای که در بیشتر موارد میان سنگ قدیمی و جدید ، فضای کم و بیش زیادی خالی می ماند که آن را با ملات سیمان پر می کنند. در صورتی که سنگ جدید می بایست به شکلی برگزیده شود که تمام فضای بخش گم شده سنگ قدیمی را پر و بپوشاند و تنها پیرامون آن نزدیک به یک سانتیمتر خالی بماند تا به وسیله چسب سنگ یا ملات مناسب قابل برگشت پر شود و در محل کارگذاشته شود.

با توجه به آن چه گفته شد احتیاط و محافظه کاری در طراحی طرح های مرمتی و حفاظتی سازه های تاریخی به ویژه سازه های ثبت جهانی از ارزش بسیار بالایی برخوردار است چرا که تاریخ باستان شناسی و بازسازی بناها پر از شواهدی است که باستان شناسان، معماران و مرمت کاران با شوری سرشار به بازسازی سازه ها می پردازند و با سرپنجه استادانه خود تلاش می کنند تا میراث گذشتگان را استادانه به نسل های بعد برسانند تا آن ها نیز با مهر و شور آن را به نسل های بعد بسپارند تا با استفاده از واپسین امکانات و دستاوردهای علمی و نوآوری مرمتی ، آثار و بقایا را از گزند حوادث در امان داشته و پاسدار میراث کهن این مرزو بوم باشند.

منبع : هفته نامه امرداد ،7 مهرماه 1387 ، شماره 193 ، صفحه 3