آذرگان/کميته نجات پاسارگاد

International Committee to Save

the Archeological Sites of Pasargad

در فرهنگ جهانگیری و برهان قاطع و مروج الذهب مسعودی و المدخل فی صناعة احکام النجوم از « کیا کوشیار ابن لبان شهری جیلی » این جشن را آذرخش نوشته اند . روز نهم هر ماه آذر نام دارد و آذر ایزد ویژه همه آتش هاست و از احترام ویژه یی نسبت به سایر عناصر برخوردار می باشد. در ماه آذر ، روز نهم ویژه این ایزد است. در آذر جشن نخست که شرح آن گذشت ، ملاحظه شد که مردم در خانه ها و بام ها آتش افروخته و آن روز را با شادی و شادمانی و تلاوت نیایش ها و ادعیه و تدارک خوراک های ویژه و آفرینگان خوانی جشن می گرفتند.

اما روز نهم از ماه آذر را ایرانیان چون نوروز و مهرگان ارج نهاده و مبارک و خجسته می شمردند. در این روز آتشکده ها را آراسته و آذین بندی می کردند و در آن جایگاه مقدس مراسم ویزه ای برای جشن برگزار می کردند. نظافت و پاکیزگی ، از جمله ستردن موی و چیدن ناخن در این روز نیک بود و معتقد بودند در این روز مشاوره و رایزنی درباره امور و دشواری ها به نتیجه مطلوب می انجامد.

به مناسبت تغییر فصل به نظر می رسد که در آتشکده ها ضمن مراسم نیایش ، هدایا و نذوری پیش کش شده و بر آتش چوب های خوش سوز و خوش بو و عود و صندل می نهادند یا تقدیم آتشکده می کردند. آنگاه به مناسبت آغاز سرما ، از آتش فروزان در آتشگاه ، هرکس با مراسمی ویزه ، اخگری به خانه برده و آتش زمستانی را از آن اخگر تقدیس شده می افروخت که تا پایان زمستان و فصل سرد در خانه فروزان بود و نمی گذاشتند خاموش شود و برای این امر شگون و نیکی و تیمن و تبرک قائل بودند.

خواستگاه : گاهشماری و جشن های ایران باستان

نهم آذر که آذر روز نام دارد و به آخشیج مقدس آذر ( آتش ) و فرشته ارجمند آن آذر تعلق دارد ، جشن آذرگان می باشد که آذر جشن نیز می گویند. یکی از نیایش ها در خرده اوستا " آتش نیایش " نام دارد . ایرانیان قدیم در این روز به آتشکده ها می رفتند و " آتش نیایش " می خواندند. اکنون هم زرتشتیان این عمل را بجا می آورند و معمولا باید در این جشن آتش افروخته شود. در صفحه 256 آثار الاقیه می نویسد " " روز نهم آذر عیدی است که به مناسبت توافق دو نام آذر جشن می گویند و در این روز به افروختن آتش نیاز دارند. این روز جشن آتش است و به نام فرشته ای که به همه آتش ها موکل است ، نامیده شده . زرتشت امر کرده در این روز به آتشکده بروند و در کارهای جهان با یکدیگر مشورت کنند."

آتش در آیین مزدیسنی پاک و پاک کننده است و از این لحاظ مورد احترام می باشد. استاد پورداود در ترجمه و تفسیر جلد اول یشتها ( از صفحه 504 تا 515 ) راجع به ارزش آذر و فرشته آن شرح جامع و مفصلی نوشته است. نگارنده نیز در ( صفحه 80 تا 82 ) در کتاب " اصل و نسب ایرانیان از آغاز تا اسلام " درباره آتش و در ( صفحه 132 تا 134 ) تاریخ 10000 ساله ایران فلسفه آتش را مفصلا به رشته تحریر در آورده است. امید است خواننده فرزانه به کتاب های مزبور مراجعه و به فلسفه آتش آن طور که هست آگاه گردد. آتش بطور عموم از روزگاران بسیار کهن تا به امروز مورد توجه همه اقوام روی زمین بوده و هر قوم و قبیله ای به شکلی و به عنوانی آن را ستوده ، عزیز و ارجمند می دارد . ترقیات دنیا از پرتو این عنصر است. یعنی آن چه که کشور های متمدن را به ترقی و تعالی رسانیده همین آتش است . به ملاحظه این که در میان عناصر ، آتش از همه لطیف تر و زیباتر و مفید تر است ، مورد توجه ویژه جهانیان شده است. دانشمند آلمانی " شفتلویتز " در کتاب گران بهای خود موسوم به " آیین قدیم ایران و یهودیت " مقاله بسیار مفیدی در این باب نوشته و نشان می دهد که چگونه ملل جهان از هر نژاد ، آتش را می ستایند. متمدن ترین ملل اروپا با وحشی ترین قبایل آفریقا در ستودن این عنصر درخشان با همدیگر شرکت دارند. نظر به این که در آیین مزدیسنی آنچه آفریده اهورامزدا است و برای جهان و جهانیان سودمند می باشد باید محترم و ستوده باشد. از این رو ایرانیان به آتش دلبستگی ویژه ای داشتند و آن را موهبت ایزدی دانسته شعله اش را فروغ رحمانی خوانده اند. آتشدان فروزان را در پرستشگاه ها به منزله مهراب قرار داده اند.

در " ریگ ودا " ی هندوان و اوستای ایرانیان اسم پیشوای دینی هر دو دسته از آریایی ها ، " آتره ون " ( Athravan ) می باشد یعنی آذربان و آن کسی است که از برای پاسبانی آتش گماشته می شود. چنان که "وستالیس " ( Westalis ) در رم قدیم دختری پاکدامن و دانا و از خاندان شریف ، به نگهبانی و زنده نگهداشتن آتش مقدس در معبد " وستا " ( Westa ) موظف بوده است و در مدت خدمتش که سی سال بود، می بایست با کمال پاکی و پرهیزگاری و تقدس به سر برد و نگذارد آتش مقدسی که پشتیبان دولت رم تصور می شد ، خاموش گردد. در نزد هندوان ، " آگنی " ( Agni ) اسم آتش و نام پروردگار آن است. اما ایرانیان به این عنصر و فرشته پاسبان آن " آتر " ( Atar ) نام نهاده اند و در فرس هخامنشی نیز آتر می باشد. در پهلوی به آن آتر ( Ator ) گفته اند.

خواستگاه : اصل و نسب و دین های ایرانیان باستان