|
|
تغییر و مرمت و یا بلایی تازه در میدان تاریخی امیرچخماق
شکوه میرزادگی
بر اساس اطلاع خبرگزاری ها، این روزها چهره‌ی مجموعه ی تاریخی ميدان امیر چخماق شهر یزد بار ديگر در حال تغییر است و برای چندمین بار قرار است که تغییراتی در این مجموعه زیبا و تاریخی سرزمین مان بوجود آید.
میدان و مجموعه ی تاریخی امیر چخماق، که بخشی از آن در سال 1330 و بخشی ديگر در سال 1341 در فهرست میراث ملی ثبت شد، شاخص‌ترین مجموعه بنای تاریخی در استان یزد به شمار می‌رود و از نظر قدمت معماری از ارزش بالایی برخوردار است. این مجموعه که در قرن هشتم خورشیدی به همت امیرجلال الدین چخماق و همسرش فاطمه خاتون بنا شده، تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع است و یکی از نقاط مهم یزد محسوب می شود. به همین دلیل اين مجموعه مورد توجه بسيار توریست ها و افرادی است که به یزد سفر می کنند. این مجموعه که شامل حمام عمومی، کاروان سراها، قنات خانه، و چاه آب نوشیدنی، و مسجدی که در دوران صفویان به آن اضافه شد، کاملاً سلامت و سرپا بود و هیچ مشکلی نداشت.
در سال 1381، در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی، پروژه ای را شروع کردند برای ایجاد ارتباط خیابان امام خمینی به خیابان سلمان فارسی که سبب می شد بخشی از حمام تاریخی مجموعه ی امیرچخماق ویران شده تا بر روی آن پلی گذاشته شود. در جریان ویران کردن این حمام ناگهان سر و صدا بلند شد که آثار و اشیایی گرانقیمت از دوره های گذشته در آنجا پیدا شده است. بلافاصله ساخت و ساز را متوقف کردند و به جستجوی بیشتر این آثار برآمدند. (و شاید هم به قول یکی از علاقمندان به میراث فرهنگی یزد، در ابتدا هم ویران کردن این حمام با علم به بودن این اشیاء انجام گرفته بود چرا که خیابان امام را می توانستند به شکل دیگری هم به خیابان سلمان فارسی مرتبط کنند.) به هر حال، پروژه برای سه سال متوقف شد و هیچ کسی نمی داند در این سه سال چه آثاری در این مکان کشف شد و کدامش به موزه برده شد و کدامش ناپدید شد. فقط در سال 1384 در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد یک صبحگاهی پیمانکاران به سان راهزنان در یک نیمه شب ریخته و حمام را به وسیله ی بولدوزر خراب و روی آن را با ماسه پر کردند و، بدينسان، حمام استثنایی این مجموعه را که بسياري از سنت‌ها و آداب پيشينيان را در دوران گذشته به نمایش می گذاشت نابود کردند.
در همان هنگام، سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد که این کار بدون اجازه ی آن ها بوده و قرار است موضوع را پی گیری کنند ولی،.مثل همه ی کارهای سازمان میراث فرهنگی پس از انقلاب، ديگر خبری از پی گیری ویرانی هایی که به دست دولت و یا پیمانکاران آن ها انجام می شد منتشر نشد.
در آذر ماه سال 1393، ناگهان اعلام شد که «چون به فرمان آیت الله خامنه ای باقیمانده اجساد شهدای اسلام باید در سراسر ایران، و بخصوص در مناطقی خاص، به خاک شپرده شوند، بزودی باقیمانده اجساد شهدای اسلام را که در جنگ ایران و عراق شهید شده بودند طی مراسمی خاص در میدان امیرچخماق يزد دفن خواهند کرد». باز، طبعاً، سر و صدای دوستداران میراث فرهنگی بلند شد که: «این محوطه در فهرست میراث ملی ایرانیان قرار دارد و بر اساس قوانین یونسکو دخل و تصرف در این نوع محوطه ها ممنوع است» و، به خیال این که با رياست جمهوری حسن روحانی اختیارات سازمان میراث فرهنگی فرق کرده، به او متوسل شدند. اما، چند روز بعد، در حالی که عده ای با سرعت در حال کندن گورهایی در محوطه ی تاریخی میدان امیرچخماق بودند، بیانیه ای از سوی سازمان میراث فرهنگی ـ که زیر نظر مستقیم رییس جمهور کار می کند ـ منتشر شد مبنی بر این که: «فرهنگ شهادت بالاترین فرهنگ‌ها است و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، حفاظت از این میراث معنوی برجسته {یعنی فرهنگ شهادت} را جزو وظایف ذاتی و بنیادین خود می داند...»
در این نامه تلویحاً آمده بود که یکی از دلایل در نظر گرفتن این مکان برای دفن اجساد شهدای گمنام آن است که همانجا «قدمگاه مقام معظم رهبری در سفر او به یزد» نيز می باشد و لذا با این که سازمان میراث فرهنگی به مسئولین ذیربط پیشنهاد کرده است که برای دفن اجساد، به جای میدان امیرچخماق، از مسجد حضیره و یا مسجد مصلی يزد استفاده کنند اين نظر مورد قبول واقع نشده است
در مطالب و گفته های بعدی روشن شذ که آیت الله خامنه ای هم، با «دفن بازمانده پیکر شهدای اسلام» در مجموعه ی تاریخی امیرچخماق و در «قدمگاه خود» موافقت کرده است.
اکنون، یک سال پس از آن ماجرا و دفن شهدا و غیره، ديگرباره بخش های وسیعی از این محوطه را بدون هيچ توضيح روشنی کنده اند.
در این ارتباط محسن ذاکری نیا، معاون اداره کل میراث فرهنگی یزد در گفت و گو با خبرنگاران می گوید: «طرح ساماندهی مجموعه امیرچخماق تا کنون یک پروسه بیش از 15 ساله و حتی نزدیک به بیست ساله را از طراحی تا کنون سپری کرده است، طراحی اولیه و مطالعات اولیه این طرح از سال هزار و سیصد و هفتاد و سه آغاز شده و هم اکنون طرح با اولویت ساخت جداره سازی در دستور کار قرار گرفته است. »
گفته های این مسئول سازمان میراث فرهنگی نشان می دهد که همه ی این کارها با اطلاع و موافقت مسئولین سازمان و کلاً دولت ها بوده است. او در ارتباط با به هم ریختن و تخریب حوض ها و آبنماهای مجموعه، که همين روزها انجام گرفته، تاکید می کند که: حوض ها و آب نماها شکستگی هایی داشتند که آب نشت می کرد و لازم است که کف سازی میدان، حوض سازی و محوطه سازی مجدد انجام شود.
با آن چه که تا کنون بر سر این بنای تاریخی و دیگر آثار فرهنگی ما آمده، امیدوارم که ماجرا همین باشد که گفته می شود و بلای تازه ای بر سر این محوطه ی زیبای تاریخی نیاید و یا آثاری را مخفیانه از زیر زمین خارج نکنند و بعداً مردمان خبرش را در دولت آینده بشنوند. زیرا، بر اساس اسناد و مدارک موجود و منتشر شده، به ویژه در نشریات داخل کشور، اگر چه ممکن است دولت های جمهوری اسلامی فرق هایی در ارتباط با مسایل سیاسی و اجتماعی داشته باشند اما، در ارتباط با مسایل فرهنگی مربوط به فرهنگ ایرانی و غیر مذهبی ما، و یا آثار غیر شیعی ايران، هیچ تفاوتی با هم ندارند و هیچ کدام مهر و سازش و سازندگی با این فرهنگ را نداشته اند.
نوزدهم ژانویه 2016
کمیته بین المللی نجات پاسارگاد
