فلسفه ی جشن های ایرانی و سخنی درباره جشن سده

در فلسفه ي ايران كهن ، ناپايداري جهان به معناي ناپايداري زندگي نيست ، چرا كه زندگي در جهان ناپايدار ـ يا به گفته ي حافظ، " جهان بي بنياد " ـ قانونمندي خود را دارد. زندگي سرشار از زيبايي است و انسان در آن پراميد و بي بيم در راستاي مسئوليت خود گام بر مي دارد تا بتواند از بار بي آيين انديشه هاي » اهريمني « كاسته و بر اساس نيكي هاي سه گانه، با شادماني به ساختن جهاني نو ، آباداني جهان و پيشرفت آن بپردازد تا شايسته زندگي و نام جاودانه گردد.

در اين "جهان زاياي بار آور" شادي و آبادي پيوند و پيوستي تنگاتنگ دارند و، بر اين اصل و بنيان، دريوزگي و قلندري و نكوهش جهان مادي بي معناست . انسان در ين نگاه فلسفی منفي گرايي، يعني پشت كردن به دنيا، را مذموم شمرده و عشق به هستي را در هر گام نيك خود جلوه گر مي سازد و چشمان ستايشگر و نيايش بر خود را بر همه ي داده هاي اهورايي مي دوزد، نيرو مي گيرد و نيرو مي بخشد و ميدان عشق را همچون سمندر در آتش با شيدايي طي مي كند . پويش او بر مبناي اعتبار و باور به قانون اشا ست و در جام جهان بين او زندگي كنوني تداركي براي جهان پسين نيست . انسان دراين آيين، در گسترش جهان و تكامل و رسايي آفرينش همراه و همگام اهورامزداست . او گناهكار ازلي نيست كه در به روي ببندد و نفس خويش را به طناب بكشد تا به رستگاري دسترسي يابد . رستگاري در گام هاي بلند نيك اوست . اصل گزينش بر پايه انديشيدن و سنجيدن استوارست و انسان با خردمندي اين را نيوشيده است .

شادي در آيين ايراني بنياني پر اعتبار دارد . نگاهي كوتاه به راز و رمز آفرينش به روشن شدن مطلب ياري خواهد داد . بنا بر آنچه در بندهش آمده است، نخست آسمان و به ياري آسمان شادي آفريده شد ...يعني پيش از موجوديت انسان. پس شادي از نخستين گاه آفرينش، با هستي همزبان ، همزمان و همگام است . اينجا اين موضوع روشن مي شود كه شادي به نشانه ي درون مايه هستي از ويژگي هاي آفرينش است . مطرح شدن شادي به عنوان يك اصل عمده دراين نظام فكري بسيار شايان نگرش است ، چرا كه شادي، نيك كرداري و پايه ي اعتماد آدمي است در زندگي . هرچند مرگ نقطه ي پاياني آدمي قلمداد مي شود ولي در همين ختم هم آغازي و وصلي هست يا به بياني ديگر سيكل ديگري بر مبناي نظم گيهاني (اشا) مي آغازد .اين چنين است كه در آيين ايراني بر مرگ تن مويه كردن روا نمي باشد ، چرا كه مويه و ماتم شگرد ديگر اهريمن است تا انسان را به ورطه بيزاري از هستي انداخته و از بار اعتمادش بكاهد . مويه خزان لحظه ي آدمي ، زنگ كركننده اي است كه حتا زمين را هم ناشاد مي كند .

به همين دليل باورمند به اين بينش به ستايش و نيايش منش نيك و كار مي ايستد تا در برابر تباهي و تاريكي و شيون و مويه پايداري كند .

منش نيك را مي ستاييم ،

پايداري در برابر تاريكي را ،

پايداري در برابر شيون و مويه را . يسنا ۷۱ بند ۱۷

بازتاب چنين انديشه اي را در هيژده سنگ نبشته ي شاهان هخامنشي ـ از داريوش بزرگ تا اردشير سوم ـ به روشني مي توان ديد:

بغ بزرگ است اهورا مزدا ،

او كه اين بوم را آفريد ،

او كه اين آسمان را آفريد

او كه شــــــــادي آفريد ،

مردم را .

بر مبناي چنين آموزشي است كه ايراني مي كوشد تا راستي را در كارهايش از ميان نبرد ، باچشماني روشن و پاك به زمين و خورشيد و.... بنگرد . دستان را براي آباداني بكار برد و از روي خرد بر دامنه ي روشنايي بيفزايد . برآمد نهايي چنين بينشي تبلور شادي است در جهاني كه به گفته ي داريوش شاه شاهان در نقش رستم : اهورامزدا آنرا زيبا آفريده است.

همه ي مزدا آفريده ها زيبا هستند و انسان بخشي از اين زيبايي است و زايش او نيز سزاوار نيايش و شادي است از اين جهت بنا به گزارش هردوت : ايرانيان نخستين مردماني هستند كه زادروز خود را جشن مي گيرند و به شادي مي ايستند در اين بينش زندگي و شادي همزاد و همراهند . جشن ها برآيند كار و آباداني است و آباداني روشنايي است .

جشن آتش

آتش اندر دل بهمن چه بود ، هست يقين / شرري كش ز پدر در دل هموار بود

اين سده آتش افروخته دارد ، كه درست / لاله رخ ، گرم اثر ، عاشق كردار بود

گر چه اين آتش ما اندك و خردست ولي / هست مشتي كه نماينده خروار بود

آتش جشن سده آتش مهر وطن است / كاندرين ملك نخواهد كه شب تار بود

خرم است اين سده و شادروان باد كه گفت / شب جشن سده را حرمت بسيار بود

دبير سياقي

افزون بر جشن سوري ، از سي و يك جشن ساليانه كه در هفتاد و سه روز برگــــــزار مي شد سه جشن به پاس و بزرگداشت آتش است ، كه عبارتند از :

ــ سده

ــ آذرگان

ــ ارديبهشت گان

در سنگ نوشته هاي هخامنشي و پارسي باستان آترAtär گفته شده است ، در اوستا آتش به شكل آتر Ater و آثر Ather و آترAtr آمده است، در زبان پهلوي آتور Atur و Adur آتخش Atäxs ناميده شده كه درزبان پارسي امروزي آذر Azärيا آتش Atäshيا در برخي از گويش هاي محلي تش Täsh خوانده مي شود . .درباور هندوان Ageni خداي آتش است ، همين واژه در زبان كردي به شكل آگر Ager و در روسي اوگن OroHb به چم آتش است .

آتش از آفريده هاي هفتگانه مادي است كه همچون " اخگري ازانديشه آفريده شده و " بدو درخششي از روشني بيكران " داد ه شده است » آنگونه تني نيكو كه آتش را درخور است خويشكاري آتش در دوران اهريمني ، پرستاري مردم كردن و خورش ساختن و از ميان بردن سردي است. "۲

در سال شمار ايراني روز دوم هرماه به نام امشاسپند اشاوهيشتا Asavehista يا ارديبهشت است كه در جهان مادي سرپرست آتش است وروزنهم هر ماه به نام ايزد آذر است كه در سنگ نوشته ي بيستون Asiyadiyaآورده شده »كه از واژه Atryadiya به معناي ماه پرستش آتش برگرفته شده است «۳ اعتبار آذر آنچنانست كه آنرا پسر اهورامزدا ناميده اند ۴ . هر دوروزيعني دوم و نهم هر ماه از جشن هاي ماهيانه به شمارمي آيند ، كه روزهاي پاس و احترام آتش است . البته باوجودي كه آذر پسر اهورا مزدا ناميده شد ه ، اماامروزه ، نام آذر بر دختران نهند .

چندي از نام هاي مردمان درفروردين يشت برگرفته ازواژه آتش است ، از آن جمله مي توان از آترپات Aterpat يا آذرباد ، آترچيتر Aterecithraيا آذرچهر ، آترخوارنه Aterexvarnah يا دارنده فر آذري ، آتردات Ateredata يا آذرداد يا آتش داد ، آترداينگهو Ateredäinghu يا از كشور آذر ، آترزنتو Aterezäntu يا ناحيه ي آتش ، آترسوه Ateresäväh يا دارنده سود آذر ، آترونوش Aterewänshä يا آذرنوش كه به چم دوست دارنده ي آتش است ، نام برد . استان آترپاتكان يا آذرپاتكان يا آذربايجان و شهر آذرشهر نيز از يادمان هاي نام آتشند .

دريسنا هات 17/11 از پنج آتش نام مي برد:

آتش برزي سونگه Berezisävänghä كه آتش بهرام است

آتش وهوفريان Vohu fryanäبه چم دوستدار نيكي كه گرماي تن مردمان و چهارپايان است .

آتش وازيشتشت Urvazishtä بچم شادماني دهنده تر كه در گياهان هست .

آتش اوروازي Vazishtä بچم آتش درون ابرهاست » رعد و برق «

آتش اسپنيشت Spenishtä به چم آتشي است كه در گرزمان درپيش اهورامزدا فروزان است

استوره شناسي آتش

يكي از آيين هاي مردم هند و اروپايي جشن آتش است كه از گذشته اي دور تاكنون بر جاي مانده است .درچگونگي پديد آمدن آتش ، ميتولوژي يوناني پرومتـه را آورنده ي آن مي داند . "بدينگونه كه زئوس خداي خدايان مردمان را ازآتش ، كه بنيادي آسماني داشت محروم ساخته و زمين ومردمان رادچار تاريكي و سرماكرده بود . پرومته به جاي گوشت ، استخوانهاي گاو را به زئوس هديه داد و آتش آسمان را پس از ربودن در ساقه رازيانه اي پنهان كرد ، به زمين آورد و به انسان هـــــــديه كرد وزمينه زندگي و تمدن بشر را سامان بخشيد " ۵

شاهنامه پيدايش يا كشف آتش را به هوشنگ پيشدادي پيوند مـــي دهد و انديشه را چنين مي نماياند :

يك روز هوشنگ با گروهي از ياران به سوي كوه مي رفت ناگاه ماري » سيه رنگ و تيره تن و تيزتاز« ــ نماد اهريمن ــ پديدار شد . هوشنگ دلير و چالاك به زور كياني سنگي به سويش پرتاب كرد :

برآمد به سنگ گران سنگ خرد همان و همين سنگ گرديد خرد

فروغي پديد آمد از هردو سنگ دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ

نشد مار كشته و ليكن ز راز پديد آمد آتش از آن سنگ باز

اهورامزدا براي رودرويي و پاسداري از زندگي آتش مي آفريند ، اين آتش به خار و خاشاك افتاد و فروزان گشت ، هوشنگ به ستايش مي ايستد :

جهاندار پيش جهان آفرين نيايش همي كرد و خواند آفرين

كه او را فروغي چنين ايزدي پرستيد بايد اگـــــر بخــــــــــردي

شب آمد برافروخت آتش چو كوه همان شاه در گـــرد او با گــــروه

يكي جشن كرد آنشب و باده خورد سده نام آن جشن فرخنده كـــرد

زهوشنگ ماند اين سده يادگار بسي باد چون او دگر شهـــــريار

مري بويس احتمال مي دهد كه جشن سده باز مانده اي از دوره هاي ــ هنـــــــــــــد و اروپايي بدوي باشد ." سده جشن بزرگ ، افروختن آتش در هواي آزاد است كه جميع اقوام هنداروپايي را به نيت نيرو دادن به آتش آسماني خورشيد به هنگام زوال و ضعف زمستاني آن برپا مي كرده اند .از آنجا كه در كيش ايرانيان قديم خورشيد و آتش ژرفترين اهميت و معنا را داشته اند ، انتظار مي رود مادها و پارس ها ، اين جشن را همراه خود به ميهن نوين خود آورده باشند"۶

كشف آتش يا انرژي نخستين انقلاب زندگي بشرست ، پس از اين كشف فرهنگ و تمدن بشري سامان مي يابد :

كز آباد كردن جهان شاد كرد

نخستين يكي گوهر آمد به چنگ / به دانش ز آهن جدا كرد سنگ

سرمايه كرد آهن آب گون / كزان سنگ خارا كشيدش برون

چو بشناخت آهنگري پيشه كرد / كجا زو تبر اره و تيشه كرد

چو اين كرده شد چاره ي آب ساخت / ز دريا برآورد و هامون نواخت

به جوي وبه رود آب را راه كرد/ به فر كي اي رنج كوتاه كرد

چو آگاه مردم بران برفزود / پراكندن تخم و و كشت درو

بدان ايزدي فر و جاه و كيان / ز نخچير گور و گوزن ژيان

جدا كرد گاو و خر و گوسپند/ بورز آوريد آنچه بد سودمند

جهاندار هوشنگ با هوش گفت / بداريد شان را جدا جفت جفت

بديشان بورزيد و بديشان خوريد / همي باج را خويشتن پروريد

ز پويندگان هر كه مويش نكوست / بكشت وزايشان برآهيخت پوست

چو سنجاب و قاقم چو روباه گرم / چهارم سمور ست كش موي نرم بدينگونه از چرم پويندگان / ببوشيد بالاي گويندگان

اما پيش از دست يابي به آتش ، مردمان خوراكشان ميوه و رخت شان برگ بود:

از آن پيش كاين كارها شد بسيج/ نبد خوردني ها جز از ميوه هيچ

همه كار مردم نبودي به برگ / كه پوشيدني شان همه بود برگ

نام سده

درسال شمار ايراني سال به دوبخش مي شد زمستان بزرگ و تابستان بزرگ ؛ زمستان بزرگ دربرگيرنده ي ماه هاي آبان ، آذر، دي ، بهمن واسفند وتابستان بزرگ شامل بهاروتابستان مي شد (از فروردين تا آخرمهر ) .در نام نهي يا وجه تسميه سده آورده شده است كه سد روز از زمستان گذشته باشد . بنا بر اين شمارش سه ماه آبان و آذر و دي به اضافه ي ده روز اول ماه بهمن . يعني جشن سده در دهم بهمن برگزار شده و مي شود كه برابرست با سي ام ژانويه

از پي تهنيت روز نو آمد بر شاه سده ي فرخ روز دهم بهمن ماه فرخي

ازاول دي ماه تا دهم بهمن ، چله يا چهله بزرگ ناميده مي شود.بيست روز آخر بهمن هم در فرهنگ مردم كوچه به چله كوچك معروف است . اوج سرما چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله كوچك است كه به چار چار شهرت دارد .بنا به گزارش بيروني سده يعني پنجا ه روز و پنجا ه شب به نوروز مانده « (يعني بيست روز بهمن به اضافه سي روز اسفند)۷، يا به تعبير زيباي خراساني ها : پنجاه به نوروز و سد به برداشت فراورده هاي كشاورزي مانده است .

روستاييان خراساني به مدت سه روز يعني از يازدهم تا سيزدهم بهمن به مناسبت جشن سده به شادي مي پردازند . چرا كه سده بلنداي سال شماريست كه از سويي نشان مي دهد به نوروز جمشيدي پنجاه روز بيش نمانده و بزودي زمستان سياه جاي به بهار خواهد داد و از سويي دورنماي سد روزه ي برداشت خرمن را نمايان مي سازد به همين دليل پيش از فرارسيدن جشن از كوچك و بزرگ ، پياده و سوار به كـــــوه و صحرا مي روند و پشته هايي از خار و خاشاك به روستا آورده و پسينگاه روز دهم بهمن بر بلندترين بام خانه روستا گردآمده و بوته ها را روي هم انباشته كرده چون آفتاب نهان گشت و شب روستا را زير چادر خود كشيد ، بزرگ خانواده آتش به خــرمن بوته ها مي زند همين كه تابش آتش تاريكي را شكست داد ، فرياد شادماني كه نيايشي ساده و پاكست با پايكوبي و دست افشاني خواندن سرود سده آغاز مي شود :

آي سده ، سده ، سده

سد به غله ، پنجه به نوروز

آي سده ، سده ، سده

سد به غله ، پنجه به نوروز

زنون بي شو ، چله به در شو (زنان بي شوهر عمرسرما تمام شد)

زنون شو دار ، به غم گرفتار (زنان شوهر دار غم دار آغاز كارند)

سد به غله ، پنجه به نوروز

دخترون دخنه ، دفكرجمئه ، (دختران درخانه به فكر رخت نوروزي هستند(

نوروز بي يمه )نوروز آمد(

سد به غله ، پنجه به نوروز

دخترون د خنه بر شو منله (دختران در خانه براي شوهر مي نالند)

سد به غله ، پنجه به نوروز

سده در پشت دالو ، (سده در پشت دالان كمين كرده است)

بميرن غله دارو (محتكرين از غصه بميرين ، چون ديـــگر نمي توانند احتكار كنند)

سده ، سده ي ما ، ميشود گله ي ما ) تعداد گوسفندان و گله مابه سد مي رسد)

پس از آنكه تابش آتش در پشت بام ها فروكش كرد، صحرا ميدان بروز شور و هيجان جوانان مي شود . مـــي خوانند و بـــــــــوته هاي فـــــــــروزان به طنـــاب بسته را به دور سر مي چراخانند . سالمندان به گرد آنان نشسته و تماشگر شادي و شادمانيند چون باور دارند كه « تماشاي سده سوزي و آتش سده موجب تندرستي و بهروزي است ، با آتش سده به روي زمين ، سختي هاي زمستاني كاهش پيدا مي كند و زمين نفس مي كشد و زندگي بهاري آغاز مي شود اين جشن سه روزه با شادي و اميد پايان مي يابد و خاكستر آتش سده بر پشت بام ها باقي مي ماند چرا كه باور هست اگر باران ببارد و آب خاكستر آتش سده را بشويد سال خوبي در پيش است » .۸

زرتشتيان و جشن سده

زرتشتيان در هر شرايطي جشن ها ي باستاني را برگزار كرده و مي كنند از جمله آيين جشن ســده را همچون ديگر يادمان هاي نياكاني نگهباني و برپا مي دارند ازسده سوزي در كرمان تا هيرم بو Hirom bow زرتشتيان شريف آباد يزد از كوشك ورجاوند كرج تادر هر گوشه از اين جهان پهناور كه باشند مسئوليت خود را فراموش نمي كنند .

زنده ياد صادق هدايت دركتاب نيرنگستان كه در سال ۱۳۱۲خورشيدي به چاپ رساند سده سوزي در كرمان راچنين گزارش كرده است : «سده سوزي جشني است كه هنوز زرتشيتان كرمان به يادگار جمشيد و آيين هاي ايران باستان مي گيرند و براي اين كار موقوفاتي در كرمان در نظر گرفته اند . پنجا ه روز به نوروز خروارها بوته و هيزم درمنه در گبر محله باغچه بوداغ آباد گرد مي آورند . جنب اين باغچه خانه اي هست مسجد مانند و موبدان موبد از بزرگان شهر و حتا خارجي ها را دعوت شاياني مي كنند . در اين آيين شراب و شيريني و ميوه زياد چيده مي شود و اول غروب آفتــــــــــــاب دو نفر موبد دو لاله روشن مي كنند و بوته ها را با آن آتش مي زنند و سرود ويژه مي خوانند هنگامي كه آتش زبانه مي كشد همه ي ميهمانان كه بيش از چندين هزار نفر مي شوند با فريادهاي شادي دور آتش مي گردند و اين ترانه را مي خوانند :

سد به سده ، سي به گله پنجاه به نوروز

شراب مي نوشند و ميان هلهله ي شادي جشن تمام مي شود . در كرمان همه ي مردم منتظر سده سوزي هستند و اهميت كشاورزي دارد ».

همانطور كه زنده ياد هدايت درباره ي اين آيين باستاني نوشته است، هم اكنون پنجاه سالي مي شود كه اين آيين باستاني را زرتشتيان كرمان پنجاه روزپيش از نوروز در محل شاه مهر ايزد يا باغچه بداغ آباد برگزار مي كنند. نا گفته نماند كه در پنجاه سال اخير شكوه جشن ها به دليل كاهش سخت گيري هاي محيطي افزوني يافته است.

درپسين گاه چند تن از موبدان زرتشتي با رخت وكلاه سپيد ، دست در دست يكديگر در حالي كه آتش نيايش را زمزمه مي كنند به گرد توده بزرگ بوته هاي خار كه به اصطلاح محلي درمون dormun مي گويند سه مرتبه كه ياد آور انديشه و گفتار و كردار نيك است مي چرخند و يكي از آنها با لاله روشني كه در دست دارد در مسير وزش باد بوته ها را آتش مي زند. در ضمن در آتشدان ها اسپند و كندر يا به گفته ي شيرازي ها بو خوش يا بو خش buxash مي ريزند .جشن ها هميشه با آهنگ هاي شاد موسيقي همراه است ,در اين روز آش ويژه و نان سيروگ sirug نذر مي شود.

از سال ۱۳۴۸ آيين جشن سده با شركت هزاران نفر همزمان با بزرگداشت این جشن در کرمان ، یزد ، اهواز شيراز و... در باغ کوشک ورجاوند واقع در کیلومتر ۱۴ جاده کرج برگزار مي گردد ، همچنين تورهايي از سال ۱۳۸۰ تشكيل شده كه گردشگران خود را به مدت سه روز از تهران به يزد و كرمان مي برند كه در روز سوم تماشگر آيين سده سوزي كرمان مي شوند . نكته شايان توجه در اين موضوع پيوند مشترك مردم يك پارچه ي ما در ارج به ميراث هاي فرهنگي است . اگر چه زرتشيان ميزبانند وبرگزار كننده ي جشن و ريتوال ها اما آيين هاي ملي به همه تعلق دارند به همين دليل همگان شركت مي كنند ، شركت همگان فروزش آتش را دو چندان مي كند و به آن جاودانگي مي بخشد.

. ******

اين فروغ آتشي كه زمينه ي تمدن بشري را فراهم ساخت هر نامي كه درهر فرهنگ وسرزميني داشته باشد در خورستايش است چه آنرا پرومته به زمين آورده باشد، چه هوشنگ پيشدادي به آن دسترسي پيدا كرده باشد و چه .......برگزاري آيين اين فروغ جاودانه در فرهنگ ايران زمين از روزگار هوشنگ تاكنون باقي مانده و آتش فروزان آن دردل شب هاي سياه زمستاني آنچنان جــلوه گرست كـــــه به گفته ي عنصري

گر از فصل زمستان است بــــهمن چرا امشب جهان چون لاله زارست

بنابه گزارش فردوسي، زرتشت با مجمري از اين فروغ جاودانه كه نشانواره ي خردست ، نخستين باربه ديدار گشتاسب كياني مي رود:

يكي مجمر آتش بياورد باز بگفت از بهشت آوريدم فراز

داريوش سوم بي هيچگونه دودلي نشان مي دهد كه مرگ او ، نقطه پاياني فرهنگ ايران زمين نيست بلكه دخترش بيارايد اين آتش زردهشت

يكي پروده ي شهرياران بود به راي افسر نامـــــداران بـود

مگر زو ببيني يكي نامدار كـــــــجا نو كند نام اسفنــــديار

بيارايد اين آتش زردهشت بگيرد همي زند واستا به مشت

نگهدارد اين فال و جشن سده همان فـــر نـــــــــوروز و آتشكده

و اين همان آتشي است كه رند شيراز به آن چنين باور دارد که :

آن آتشي كه نميرد هميشه در دل ماست

زرتشيان را به آتش پرستي متهم مي كنند ، اما چنين نيست ، نيايش سوي زرتشتيان روشنايي است و همانگونه كه توران شهرياري از قول آتش گفته است معنا و تعبير را در فراسو ي كوته اند يشي ها ببينيم

گو مرا بهدين نيايش مي كند جان هستي را نيايش مي كند

در سخن پاياني جشن سده بر همگان فرخنده بادا ، اميد كه در راستاي نور خرد و دانايي، به شادماني رهپوي تازه سازي جهان باشيم . همازوربيم

در هم چو روزي محترم ، در هم چو جشني محتشم

بايد شمردن مغتنم ، بر خيز مارا » مي « بده

روزي خوش دلكش بود ، چون گفتگو ز آتش بود

آبي چو آتش خوش بود ، مخصوص در آتشكده

مجدالاسلام كرماني

********

در اينجا من به نام يك زرتشتي با باور به انسان و خردش در برابر آتش به مهر مي ايستم و زمزمه مي كنم :

درود به تو اي آتش ،

اي بر ترين آفريده ي سزاوار ستايش اهورامزدا،

به خشنودي اهورا مزدا.

راستي بهترين نيكي است ،

خرسندي است ،

خرسندي براى كسي كه راستي را براي بهترين راستي بخواهد (۳بار)

افروخته باش در اين خانه ،

پيوسته افروخته باش در اين خانه ،

فروزان باش در اين خانه ، تا دير زمان افزاينده باش در اين خانه .

به من ارزاني ده اي آتش ، اي پرتو اهورامزدا ،

آسايش آسان ، پناه آسان ، آسايش فراوان ،زندگاني فراوان ، فرزانگي ، افزوني ،

شيوايي زبان و هوشياري روان

و پس از آن خرد بزرگ و نيك و بي زيان و پس از آن دليري مردانه ،

استواري ، هوشياري و بيداري ، فرزندان برومند و كاردان ،

كشورداري و انجمن آرا، باليده، نيك كردار ، آزادي بخش و جوانمرد،

كه خانه مرا و ده مرا و شهر مرا و كشور مرا آباد سازند

و انجمن برادري كشورها و همبستگي جهاني را فروغ بخشند

راستي بهترين نيكي است ،

خرسندي است ،

خرسندي براى كسي كه راستي را براي بهترين راستي بخواهد. (۳بار)

سرچشمه ها

ـــــــــــــــــــــ

۱مهرداد بهار ، پژوهشي در اساتير ايران ، پاره نخست ، رويه 98. ـ

۲_همان رويه 29

3 ـ مري بويس ، تاريخ كيش زرتشت جلد دوم هخامنشيان رويه 42

4 ـ يسنه 2 بند 12

5 - Hans Biedermann , Symbol lexikonet , s 328

6 ـ مري بويس همان .7 ـ بيروني التفهيم به تصحيح همايي رويه 257 .

8 ـ ابراهيم شكور زاده ، عقايد مردم خراسان رويه 111.

* شعرهاي فردوسي از شاهنامه چاپ مسكو .

* هر چه از اوستا سود جسته شده است ازاوستا كهن ترين سرودها و متن هاي ايراني گزارش وپژوهش دكترجليل دوستخواه است.