از: فرحناز عمادی

آیین مهرورزی در گسترۀ فلات ایران در حدود تاریخ هزار و پانصد سال ق. م. تخمین زده می شود. این فرضیه را یک لوحۀ سنگی که به پیمان نامۀ هیتی ها و میتانی ها معروف است، و در آن به میترا سوگند خورده شده است، اثبات میکند. مهرورزی دیرین تر از زرتشت است و پنهان نیست که مهرورزی در تمامی ادیان بعد از خود تاثیر بسزایی گذاشته است. بدون مهرورزی، دنیای امروز شاید واژۀ  مهر، عشق، صلح و انساندوستی را نمی شناخت . از آنجا که آتش در ایران باستان و ادیان باستان نقش کلیدی را بازی میکند، قصد من مروری اجمالی به آتش در آیین مهرورزی است.

 یکی از جشنها و سرورهای مهم ما ایرانیان،  جشن چهارشنبه سوری است. این میراث باستانی، هزاران سال را پشت سر گذاشته است تا امروز به دست ما رسیده است. چهارشنبه سوری ریشۀ عمیقی در آیین مهرپرستی دارد و قبل از زرتشت در فلات ایران، به فرم راه رفتن از روی آتش سنت و گسترش داشته است. مروری بر آیین هفتگانۀ مهرپرستی نشان می دهد که آتش حتی قبل از زرتشت در فلات ایران مقدس، پاک و نشانۀ شجاعت و پارسایی بوده است.

در آیین هفتگانۀ مهرورزی یک فرد برای پیوستن و یگانگی با مهر، هفت خان مهرورزی را باید طی میکرده است.

خان اول: شخص باید توسط یک نقاب خودش را به شکل یک کلاغ آرایش کرده و نقش  پیام آور از آسمان را نمایش دهد.

خان دوم: این مرتبه، رتبۀ نامزدی با میترا نام دارد. که این رتبه فقط برای مردان منسوب می شده و به معنی آن است که مردان رازداران میترا می شده اند.

خان سوم: جنگ نامیده می شود. در این رتبه شخص توان جنگیدن می آزموده.

خان چهارم: رتبۀ شیر است. در این مرحله شخص باید از روی آتش راه برود. این آیین که ریشۀ  چهارشنبه سوری امروزین ما است. نشان می دهد که از روی آتش راه رفتن مرتبۀ شجاعت و دلیری است.

خان پنچم: در این مرحله یک مهرورز شجاع به یک پارس و که وارسته است و دلبستگی مادی و معنوی ندارد، مرتبه می یابد.

خان ششم: مهرپویا نامیده می شود. در این مرحله مهرورز، نمادی از مهر ویا خورشید است.

خان هفتم: پیر نامیده می شود. در این مرتبه مهرورز به مقام یگانگی و به درجۀ مهر و یا همان خورشید شدن، می رسد.

آیین راه رفتن از روی آتش هنوز هم در بخش هایی از هند و پاکستان رواج دارد. در گزارشی خواندم که در منطقه ای از بلوچستان پاکستان راه رفتن بر روی آتش یک حکم قضایی است که برای برخی از مجرمین صادر می شود.

دودا خان موندرانی، رهبرقبیله منطقه دیر بوگتی که در کویته زندگی می کند، مدتی پیش شاهد برگزاری یک محاکمه با آتش در منطقه خود بوده است. او به آسیای میانه آنلاین گفت: «ما از چنین محاکمه ای راضی هستیم چون بر اساس اعتقاد ما هیچ چیزی در طی قضاوت مخفی باقی نمی ماند تعداد زیادی از مردم شاهد برگزاری محاکمه آتش هستند و اگر کسی که بر روی آتش راه می رود بیگناه باشد آتش به او صدمه ای نمی رساند.

محوطه ای که محاکمه با آتش در آن صورت می گیرد ده تا دوازده فوت طول و دو فوت عرض دارد. قبل از اینکه محاکمه شروع شود، یک شیار با دو فوت عمق کنده می شود و با چهارصد و پنجاه کیلوگرم چوب خشک پر می شود. دودا خان گفت که چوب ها دو یا سه ساعت قبل از اینکه کسی بر روی آن راه برود سوزانده می شوند. »

آیین مهرورزی در نزد ما ایرانیان تغییر شکل داده و به پریدن از روی آتش مبدل شده و تا کنون، دوام یافته است. اگر در هزار و پانصد سال قبل از میلاد،  یک ایرانی مهرپرست از راه رفتن بر روی آتش، به شیر دلی، پارسایی و سرافرازی می رسیده است. امروزباید از روی آتش بپرد، زردی که علامت ترس و بیماری است، به آتش بدهد تا سرخی که علامت تندرستی، نشاط، شجاعت و دلیری است، از آتش بگیرد.....