استخراج گرانيت، به بهاي نابودي بهشت ايران

چه قدرتی پشت ويرانگران کلاردشت است؟

علاوه بر اكثر مردم كلاردشت، شوراي شهر و شهرداري و اداره‌هاي محيط‌زيست و منابع طبيعي كلاردشت و همچنين اداره شيلات با بهر برداری سنگ گرانيت مخالفند اما شرکت خصوصی بی  خيال کار خودش را می کن

از: عباس محمدی

در اوايل بهمن‌ماه جاري، براي چندمين‌بار در طول دو دهه گذشته - به‌ويژه در  پنج شش سال گذشته – اهالي كلاردشت با شركت بهره‌برداري سنگ‌گرانيت منطقه درگير شدند.

اين درگيري كه هنوز ادامه دارد، به‌دليل مخالفت مردم با تخريب گسترده محيط‌زيست است كه مسبب آن شركت بهره‌برداري معدن «لت كمر» در بالادست كلاردشت (دامنه‌هاي كوه‌ديوچال) است. اهالي، با ايستادن در برابر كاميون‌هاي حامل سنگ، نارضايتي خود را از تلاش شركت براي آغاز به كار دوباره در منطقه اعلام داشتند؛ نارضايتي‌اي كه محدود به اهالي كلاردشت نمي‌شود و همه گردشگران، كوهنوردان و طبيعت دوستان ايران را در برمي‌گيرد، چرا كه كلاردشت يكي از منطقه‌هاي طبيعي ايران است كه از نظر داشتن چشم‌اندازهاي طبيعي، در كشور كم مانند و بسيار مورد توجه است

برداشت گرانيت از كوه‌هاي منطقه كلاردشت از اواخر دهه شصت  آغاز شد. از همان ابتدا، اين معدن كاوي موجب نارضايتي مردم منطقه شد؛ مردمي كه بيشتر آنان طبيعت دوست هستند و از نظر اقتصادي، منتفع از طبيعت منطقه و مخالف تخريب كوه‌ها و جنگل‌ها و رودخانه منطقه

كشيده شدن جاده از حدود تأسيسات شيلات به بالا در حريم و حتي داخل رودخانه حفاظت شده سردابرود كه شاهرگ حياتي كلاردشت است، تخريب كيلومترها دامنه جنگلي و مرتعي، عبور چندين كاميون حامل سنگ در هر روز از وسط روستاها و شهر، مخدوش شدن چشم‌انداز منطقه و ناامن شدن دره در مقابل خطر سيل‌ و تخريب تپه تاريخي اكيد، مهم‌ترين دلايل مردم براي اين مخالفت بود.در سال هزار و سيصد و هفتاد و هشت شركت بهره‌بردار، معدن گرانيت لت كمر را در مقابل بدهي خود به سازمان تأمين اجتماعي كه گويا در حدود 5/1‌ميلياردتومان بود، به اين سازمان واگذار كرد. چندي بعد، شركتي به نام شركت سنگ تزييني كلاردشت تأسيس شد و كار بهره‌برداري از معدن را ادامه داد

معدن كاوي در كلاردشت، محدود به لت كمر نماند و شوربختانه، ده‌ها كيلومتر ديگر جاده توسط شركت‌هاي ديگر در كناره رودخانه سردابرود و سرشاخه‌هاي آن (تا «برير» و «حصارچال») و گوشه و كنارهاي اين مسير كشيده شد كه نتيجه آن گذشته از تخريب حريم و بستر رودخانه و تجاوز گسترده به جنگل و مرتع، زمينه‌سازي‌ براي ساخت‌وساز در امتداد اين جاده‌ها بود، به‌طوري كه امروزه سيماي منطقه در فاصله تقريبا پانزده كيلومتري رودبارك تا ونداربن، به كلي متفاوت از آنچه تا  بیست سال پيش بود، شده و در حاشيه رودخانه شمار زيادي خانه و ويلا ساخته شده و آلوده‌سازي‌ و تخريب محيط‌زيست و توسعه ناپايدار شهري در همه جا به‌شدت به چشم مي‌خورد. از ونداربن به بالا هم به دو سمت (برير و حصارچال) كيلومترها جاده كشيده شد و اگرچه معدن‌كاوي در اينجاها، توسط شركت سنگ برير و... چند سالي است كه متوقف شده، اما زمين‌خواري و ساخت‌وساز در آنها به‌شدت رواج دارد

هزينه‌هاي زيست‌محيطي و اجتماعي

معمولا  هرگاه كه طبيعت‌دوستان خواستار تعطيلي معدن سنگ مي‌شوند، بهره‌برداران اشاره مي‌كنند كه «پروانه بهره‌برداري» دارند و كارشان منطبق با قانون است‌ اما‌ موضوع اين است كه بسياري از پروانه‌ها در واقع بدون مطالعه كافي و بدون در نظر داشتن تمام جوانب كار صادر شده و مي‌شوند

در مورد معدن‌هاي سنگ كلاردشت، فقط اين نكته در نظر گرفته شده كه فلان مقدار گرانيت قابل برداشت وجود دارد كه با فروش آنها فلان مقدار سود به دست مي‌آيد‌اما محاسبه نشده است كه با نابودي جنگل و مرتع روي دامنه‌هايي كه تا هفتاد درجه شيب دارند، فرسايش خاك و خطر سيل تا چه حد افزايش مي‌يابد،در نظر نگرفته‌اند كه گل آلودشدن سردابرود و آلوده شدن آن به گازوييل و روغن موتور و پساب‌ها، تا چه اندازه به «مركز پرورش آزادماهيان كلاردشت» كه جزو معدود مراكز كمك‌كننده به حفظ ذخاير ماهي درياي مازندران است، خسارت وارد مي‌كند.

 در محاسبه «منافع» اين معدن‌ها همچنين توجهي نداشته‌اند كه در ايران فقط يك كلاردشت داريم و سرجمع وسعت مناطقي كه در پهنه ايران شبيه به اين منطقه باشد، معادل نيم درصد مساحت كشور هم نيست. حتي فكر نكرده‌اند كه كاربري منطقه، به درستي، از دهه چهل و در طرح جامع كلاردشت، «گردشگري» تعريف شده و فعاليت‌هاي معدني و صنعتي سنگين، مغاير اين تعريف است. همچنين اين نكته مهم در نظر گرفته نمي‌شود كه جامعه محلي به‌شدت مخالف فعاليت معدن است و ادامه كار آن، هزينه اجتماعي سنگيني را در پي‌دارد

سنگ گرانيت معمولا براي نماي ساختمان به كار مي‌رود و ماده‌اي حياتي نيست كه استخراج آن در هر شرايطي ضرورت داشته باشد. به علاوه، لازم به يادآوري است كه گرانيت‌ها به‌طور كلي و گرانيت كلاردشت به‌طور خاص داراي خاصيت راديواكتيو هستند كه مي‌تواند موجب سرطان در انسان شود. اين نكته مورد تأييد سازمان زمين‌شناسي كشور و سازمان حفاظت محيط‌زيست است و مستندات آن هم موجود است. بنابراين، بهره‌برداري از گرانيت كلاردشت و كاربرد آن در محيط‌هايي كه انسان در آن به سر مي‌برد، مي‌تواند خطرناك باشد

مخالفت همگانی با معدن

امروزه علاوه بر اكثر مردم كلاردشت، شوراي شهر و شهرداري و اداره‌هاي محيط‌زيست و منابع طبيعي كلاردشت و همچنين اداره شيلات، با ادامه فعاليت معدن لت كمر (و هرگونه فعاليت معدني ديگر و برداشت شن و ماسه) در منطقه مخالف هستند. همچنين، ده‌ها هزار كوهنورد كشور كه كلاردشت برايشان مبدا صعود دومين قله بلند‌ و فني‌ترين كوهستان كشور (علم كوه) است و صدها هزار گردشگر و طبيعت دوست كه به خاطر جاذبه‌هاي طبيعي به كلاردشت مي‌روند، معدن را لكه‌اي نامتجانس با هويت اين منطقه مي‌دانند و خواستار تعطيلي هميشگي آن و ترميم خرابي‌هاي آن (تا جايي كه ممكن باشد) هستند.

در روز بیست آذر گذشته، به مناسبت «روزجهاني ‌كوهستان»  (يازده دسامبر) همايشي با حضور صدها نفر از اهالي كلاردشت و اعضاي سازمان‌هاي مردم نهاد زيست‌محيطي، انجمن‌ها و هيأت‌ها و گروه‌هاي كوهنوردي، شوراهاي شهر و روستاهاي كلاردشت و مرزن‌آباد و...، در حسن كيف كلاردشت برگزار شد.

در نخستين بند قطعنامه اين همايش، استخراج و برداشت سنگ در كوه‌هاي منطقه به‌شدت محكوم شد. در روز 14 بهمن هم با پيگيري‌هاي مردم، جلسه‌اي در فضاي باز محل معدن، با حضور اعضاي شوراي شهر كلاردشت، شهردار و بخشدار كلاردشت، رئيس صنايع و معادن مازندران، مديركل محيط‌زيست و مديركل منابع طبيعي مازندران، شماري از اعضاي انجمن كوهنوردان ايران و انجمن حاميان محيط‌زيست كلاردشت و... برگزار شد.

 در اين جلسه، مهدي سليمان‌پور، رئيس شوراي شهر اعلام كرد كه همه اعضاي شورا و عموم مردم منطقه با ادامه كار معدن مخالف هستند. جا دارد كه مقام‌هاي تصميم‌گيرنده در سطح استان و كشور، براي رفع نگراني بجاي كلاردشتي‌ها و ديگر طبيعت‌دوستان ايران، پروانه فعاليت معدن لت كمر را براي هميشه ابطال كنند. شكي نيست كه حفظ طبيعت كلاردشت، بزرگ‌ترين سرمايه براي اين منطقه و تضمين‌كننده درآمد پايدار براي آن خواهد بود.

*رئيس هيأت مديره انجمن كوهنوردان ايران

همشهری

فرستنده احمد، همراه کميته نجات، از تهران