در کنار حوادث بي‏شماري که هر روز محوطه‏هاي باستاني کشور را تهديد مي‏کند، اتفاقاتي که بر سر محوطه باستاني شوش آمده بي‏مانند است. حفاري غيرمجاز، ساخت و سازهاي غيرقانوني، تعرض به عرصه و حريم محوطه و غارت آثار باستاني از جمله اتفاقاتي است که طي صد سال گذشته محوطه باستاني شوش را تحت و شعاع خود قرار داده و بخشي از آن هنوز هم ادامه دارد.

شهر شوش با 6/5 کيلومتر مربع مساحت در 24 کيلومتري جنوب غربي دزفول و 115 کيلومتري شمال غربي اهواز قرار دارد.

بر اساس جديدترين مطالعات باستان شناسي محوطه باستاني شوش با وسعتي بالغ بر 1200 هکتار بيش از 5 هزار سال يکي از مهمترين مراکز حکومتي و تجاري ايرانيان بوده است.

اين شهر باستاني هزاران سال پايتخت و از مهمترين شهرهاي ايلاميان بوده و در دوره هخامنشيان به اوج شکوه و قدرت مي‏رسد.

"حمزه اصفهاني" اديب و مورخ قرن چهارم هجري قمري، شوش را چنين توصيف کرده است: «شوش به معني شهر زيبا، باصفا، خوب ولطيف است.»

اين شهر به داشتن منسوجات ابريشمي خام، ترنج، انار و نيشکر معروف بوده ‌است. آرامگاه دانيال نبي (ع) در شهر شوش واقع شده است.

شوش در دوره اسلامي نيز مدتها از شهرهاي پرجمعيت وپررونق بود، اما هنگامي که مرکز خوزستان به اهواز منتقل شد شوش کم کم اهميت خود را از دست داد. در طبقات پايين‌تر اين شهر آثاري بدست آمده که باستان شناسان آنها را مربوط به 8 هزار سال پيش مي‌دانند.

محوطه باستاني شوش امروز پس از سالها کاوش و غارت فرانسوي‏ها نام‌هاي متعددي دارد.

اين نام‏ها عبارتند از "تپه آکروپل" که قلعه شوش روي آن بنا شده است، کاخ آپادانا، شهر پانزدهم و شهر صنعت گران که تمامي آن‏ها به دست باستان‏شناسان خارجي از جمله دمورگان و گريشمن مورد کاوش قرار گرفته است. در پي اين کاوش‏ها مهمترين اثر اين محوطه باستاني، يعني کاخ آپادانا داريوش از زير خاک بيرون آمد.

گنجينه‏هاي باارزش شوش هزاران سال در زير خاک، مدفون بود تا اينکه دراوايل قرن نوزدهم ميلادي، شاهان قاجار، امتياز حفارهاي باستاني شوش را به فرانسوي‌ها فروختند.

درسال1880 ميلادي هنگامي که يک گروه از باستان‏شناسان فرانسوي به سرپرستي "مارسال ديولافوا" درخرابه هاي شوش مشغول کاوش بودند، به کاخ آپاداناي داريوش رسيدند. آنها ستون‏ها وسرستون‏هاي سالم رابا اره‏هاي مخصوص بريدند، صدها جعبه بزرگ را پراز آجرهاي لعابدار رنگي کردند وباخود به فرانسه بردند.

کاخ آپادانا در زمان داريوش اول در حدود سال‌هاي 515 تا 521 پيش از ميلاد و به دستور او روي آثار و بقاياي ايلامي در شوش بناشد.

ديوارهاي اين کاخ از خشت با نماي آجري و ستون‌هاي آن از سنگ است. ديوارهاي داخلي آن با آجر لعاب‌دار پوشيده شده‌ بود و داراي نقش‌هاي سربازان گارد جاويدان، شير بالدار و گل نيلوفر آبي بوده ‌است. بخش‌هاي مهمي از اين کاخ در زمان اردشير اول (461 پيش از ميلاد) دچار آتش‌سوزي شد و در زمان اردشير دوم (359 پيش از ميلاد) بازسازي شد.

امروز زماني که به کاخ آپادانا شوش مي‏رويد تنها شاهد بخش از ديوارهاي اين کاخ عظيم هستيد که هرچند کوتاه هستند اما در تصور مي‌توان شکوه و عظمت آن را ديد.

در گوشه‌اي از اين کاخ هنوز کف اصلي هخامنشي آن ديده مي‌شود اما اين کف هنوز پاخور گردشگران بوده و در حال تخريب است.

در بخشي از محوطه پس از دپو شدن اين سنگ‏هاي ارزشمند حجاري شده، با استفاده از سيم خارداري که عبور از آن چندان کار دشواري نيست فضاي پيرامون اين سنگ‌ها از مسير گردشگري جدا شده است. اين در حالي است که هر گردشگري به راحتي مي‌تواند از اين سيم ها عبور کرده و خود را به سنگ‏ها نزديک کند. از طرفي آنقدر تعداد مراقبان محوطه کم است که هيچ‌کس حتي متوجه عبور گردشگران از سيم خاردار‏ها نمي‏شود.

خدشه دار شدن منظر آسماني و تعرض به عرصه و حريم محوطه باستاني شوش از جمله اتفاقاتي است که همچنان در اين محوطه باستاني دنبال مي شود. دانشگاه منظر اين محوطه و ستون هخامنشي و آثار سنگي موجود روي آن را به طور کامل به هم زده است. هرچند ساخت اين دانشگاه اکنون متوقف مانده است اما به نظر مي‌رسد که مسئولان شهري بدشان نمي‌آيد که ساخت آن را دنبال کنند.

از جمله آثار مهم محوطه باستاني شوش قلعه آن است. در سال 1897 ميلادي "ژان ماري ژاك دومورگان" جهت تحقيق واكتشاف به شوش آمد و دولت فرانسه را متقاعد كرد تا محلي امن و مناسب براي هيات باستان شناسي فرانسه در شوش ايجاد کند. به همين منظور بلندترين نقطه تپه‏هاي شوش يعني آكروپل براي اين منظور انتخاب و قلعه‏اي با يك طرح قرون وسطايي اروپا بر فراز آن ساخته شد.

 ساختمان اين قلعه كه با نظارت "حاج مصطفي دزفولي" و با مصالح محلي از جمله خشت بنا شد تا سال 1921 ميلادي به انجام رسيد.

اين قلعه امروز به خاطر آجرهاي باستاني جزء ميراث فرهنگي کشور است و هرچند مدتي مورد بي مهري و فراموشي قرار گرفت اما اکنون مرمت بخش‌هايي از ديوارهاي آن آغاز شده است.

تازه‌ترين مطالعات باستان شناسي نشان مي‌دهد که شهر نوپاي شوش روي محوطه‌اي باستاني به وسعت 1200 هکتار ساخته شده است. اين ساخت و سازها بيشتر به دوران پس از انقلاب مربوط مي‏شود. در آن زمان کسي از باستاني بودن محوطه اطلاع نداشت اما امروز هم که آشکارا به واسطه گمانه‌زني‏ها‏ي باستان شناسي، حدود محوطه شوش مشخص شده است، هنوز ساخت و سازها در عرصه و حريم اين محوطه باستاني ادامه دارد.

طبق آخرين تصميم‌هاي گرفته شده از سوي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري قرار است ساخت و سازها به شکل کنترل شده در شهر ادامه داشته باشد اما ديگر هيچ کس براي ساخت ساختمان خود نه گودبرداري کند و نه زير زمين داشته باشد.

با وجود اين تصميم‌ها از آنجا که از سوي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خوزستان هيچ نظارتي روي ساخت و سازها در شهر باستاني شوش صورت نمي‌گيرد، همچنان اين ساخت و سازها همراه گودبرداري‌هايي بيش از 4 متر و احداث زيرزمين دنبال مي‌شود.

از جمله آثاري که در شهر باستاني شوش کاملا مورد بي مهري واقع شده کاخ شائور متعلق به اردشير دوم هخامنشي است. اين کاخ کمي دورتر از محوطه باستاني شوش و در پشت حصاري آجري واقع شده است.

در پي حفاري‌هاي دهه 60 و 70 ميلادي به سرپرستي ژان پرو (Jean Perrot) بقاياي اين کاخ بر ساحل غربي رودخانه شائور كشف و از سال 1970 تا 1976 توسط هيات مشترك فرانسه و ايران كاوش شد.

اين كاخ تنها بناي سلطنتي شوش است كه در بيرون حصار شهر هخامنشي در مكاني دلپذير احداث شده و دور تا دور آن را فضاي سبزي با امكانات آبياري فرا گرفته بوده است.

اين بنا به نسبت مجموعه كاخ‏هاي واقع بر تپه آپادانا، ابعاد چندان بزرگي ندارد (3 هكتار) احتمالا در زماني كه كاخ داريوش مرمت مي‌شده، به عنوان اقامتگاه موقت اردشير دوم در شوش مورد استفاده قرار گرفته است.

پيش از اين کاخ شائور محل تجمع معتادان و ولگردان شهر شوش بود. روشن کردن آتش در کنار پايه ستون هاي ارزشمند هخامنشي آن باعث شد تا بخشي از اين آثار هنري در اثر شدت حرارت متلاشي شوند.

از سوي ديگر ساخت و سازهاي غير اصولي حريم منظري اين اثر هخامنشي را خدشه دار کرده است. و در حالي که اين ساخت و سازها به شکلي بي رويه در نهايت به ساخت هتلي با عنوان مجموعه تفريحي اقامتي شوش دانيال منتهي شد، باستان شناسان اعتراض کردند و در نهايت با درج اخبار متعدد در رسانه‌ها و اقدام غيرقانوني مالک هتل در کندن زمين و کشف آثار هخامنشي، ساخت اين هتل منتفي شد.

از جمله اتفاقات ديگر در اين شهر تاريخي، ساخت هتل لاله است. سال 86 به دستور رئيس ميراث فرهنگي خوزستان و با موافقت رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري لودرها براي ساخت هتل لاله به جان يک محوطه باستاني متعلق به دوره اشکاني و ساساني افتادند. هرچند جلوي اين تخريب گرفته شد اما حاصل آن پيدايش گودالي به وسعت يک زمين فوتبال بود. اکنون اين گودال که گورستاني باستاني بوده است به حال خود رها شده و شهرداري شوش هم از آن به عنوان زباله‌داني استفاده مي‌کند.

شهر باستاني شوش هنوز هم جزء شهرهاي مهم باستاني کشور است. وسعت يك‌هزار و 200 هکتاري اين محوطه باستاني آن را به دومين محوطه باستاني بزرگ کشور که تا کنون کشف شده تبديل کرده است. اما رها کردن اين محوطه عظيم باستاني و بي مهري از سوي سازمان ميراث فرهنگي استان خوزستان زخم‏هاي تازه‏اي بر بدنه اين اثر باستاني زخم ديده وارد کرده است و آنچه از غارت فرانسوي‌ها در امان ماند امروز به دست ما تخريب مي‏شود.

 http://www.chn.ir/news/?section=2&id=50071