مرگ تاريخ در اصفهان

عبور مترو، سي و سه پل را مي لرزاند

از: رويا قهرماني

سرانجام مترو با عبور از چهارباغ عباسي به زاينده رود رسيد تا اين بار اسب آهني که قلب چهارباغ را نشانه رفته بود، آرام نگيرد و سي وسه پل را نيز با ترکتازي هايش مورد تهديد قرار دهد. متاسفانه اين روزها خبر دردناک و غيرقابل باور طرح عبور تونل مترو از زير پل تاريخي الله وردي خان، بار ديگر دوستداران ميراث فرهنگي اصفهان را به اعتراض واداشته است، به طوري که براساس اظهارات قاطعانه کارشناسان مستقل، حفر تونل از زير سي وسه پل آثار مخربي را براي اين پل تاريخي به دنبال دارد.

مترو يا سي وسه پل

حدود 40 سال پيش، جعفر کسائيان يکي از معماران برجسته ايراني براي تقويت اين پل اقدام به شمع کوبي آن کرد و تاکيد داشت تا شعاع 400 متري سي وسه پل هيچ سازه يي نبايد احداث شود، زيرا اگر اين اتفاق بيفتد، طي 30 تا 40 سال بعد از آن به علت لرزه هايي که از اين سازه ها ايجاد مي شود امکان خراب شدن سي وسه پل صددرصد خواهد بود . اين در حالي است که اکنون با جان گرفتن دوباره طرح عبور مترو از 35 متري سي وسه پل امکان خرابي اين پل و تهديدهاي حفر تونل مترو براي اين اثر تاريخي بي نظير، کم کم به واقعيت مي پيوندد و با اينکه شش سال از آغازين روزي که نخستين زمزمه هاي عبور مترو از چهارباغ تاريخي شنيده شد مي گذرد، اما انگار با تمام اينها باز هم مسوولان شهري، بدون توجه به عواقب نابودي آثاري که قرار است براي نسل هاي آينده باقي بمانند خواب عبور دادن اين اژدهاي آهني را در سر مي پرورانند، تا چند دهه ديگر ما شاهد مرگ سي وسه پل هم باشيم؛ پلي که به گفته بسياري از جهانگردان معروف جزء شاهکارهاي معماري جهان به شمار مي رود. «برم برگر» که تجربه عبور مترو از زير موزه لوور فرانسه را دارد معتقد است؛ با توجه به علم روز، به هيچ وجه توصيه نمي کنم اين کار انجام شود و من در اين زمان اگر دوباره بخواهم اين کار را انجام دهم به هيچ وجه نمي توانم ادعا کنم که هيچ اتفاقي براي آثار تاريخي نخواهد افتاد. شايد اين گفته برگر، جواب کساني باشد که با زير پا گذاشتن مصوبات قانوني، عبور مترو از شهرهاي مهم تاريخي ازجمله فلورانس، فرايبورگ و ... را مطرح مي کنند. اصفهان به رغم تاريخي بودن به تمام امکانات و تسهيلات يک شهر مدرن و امروزي نيازمند است، اما نه به قيمت از بين رفتن آثار تاريخي اش؛ امري که به گفته صادقي يکي از بازاريان اصفهان حق هر شهروند اصفهاني است. به گفته او مردم اصفهان چند سالي است که دارند خاک احداث مترو را مي خورند تا گره هاي کور ترافيکي اين شهر کمي باز شود اما متاسفانه عدم مديريت هاي لازم براي اينکه مترو از چه سمتي حرکت کند مردم را ناراضي کرده و عطاي مترو را به لقايش بخشيده اند. موهاي به سپيدي زده صادقي هنگامي که از نوستالژي هايش مي گويد به تو مي فهماند که 80 سال و اندي عمر دارد و از گذشته هاي دور در امر خريد و فروش صنايع دستي مشغول بوده و همواره وصف نصف جهان و پل هاي تاريخي را از گردشگران خارجي مي شنيده. او با دلخوري از اينکه مردم ترجيح مي دهند آثار تاريخي را به خاطر تسهيل ترافيک و عبور مترو از دست ندهند، مي گويد؛ «تا چند سال پيش قرار بود چهارباغ بسته شود و هيچ وسيله نقليه يي از آن عبور نکند تا مانع آسيب به آثار تاريخي شوند، اما اين اتفاق که نيفتاد هيچ، بلکه حالا قرار است پل هاي تاريخي نيز از عبور مترو در امان نمانند.»

موحدي نيز که صاحب مغازه يي در پاساژ افتخار واقع در خيابان چهارباغ است برخلاف صادقي، اطلاعي از عبور مترو از سي وسه پل ندارد اما همسو با گفته هاي صادقي است. او که به تازگي به اصفهان آمده، مي گويد؛ «چند وقت پيش يک چادر بزرگ در کنار سي وسه پل احداث شده بود، من فکر مي کردم در اين منطقه کارهاي عمراني انجام مي شود ولي چند وقت پيش بود که چند تا از دوستانم گفتند در اين چادر دستگاهي براي نمونه برداري از عمق زمين و بررسي ميزان توان زمين گذاشته شده، اما فکر نمي کردم قرار است مترو از سي وسه پل بگذرد. به نظر من اصفهان است و پل هاي تاريخي اش و به همين خاطر نبايد به خاطر کاهش ترافيک چيزهاي ديگر را فدا کنيم.» سلطاني هم همين عقيده را دارد. او که يک مکانيک باتجربه است، اعتقاد دارد چهره تاريخي و گردشگري اصفهان نبايد با يک مترو از بين برود. او گرچه از فرآيند احداث مترو آگاهي چنداني ندارد اما با روزنامه هاي محلي اصفهان به خوبي آشنا است و تاکيد مي کند؛ «از زماني که قرار شد مترو از چهارباغ بگذرد، حرف و حديث هاي زيادي بود اما حالا که قرار است از سي وسه پل بگذرد هيچ کس اطلاع ندارد که ممکن است اين اثر برجسته تاريخي از بين برود. کاش مسوولان به جاي اينکه به فکر کم هزينه تر شدن اين پروژه باشند، به فکر مردم و تعلقات و آثاري که حق آنهاست نيز باشند.»

حفظ حريم سي وسه پل ضروري است

اما اين تنها خواسته مردم و شهروندان اصفهاني نيست بلکه بسياري از کارشناسان نيز از به خطر انداختن ميراث فرهنگي و مغايرت آن با قانون اعلام نارضايتي کرده اند، چنانچه مجتبي کنعاني، کارشناس معماري مرمت ابنيه، حفظ حريم لازم براي عبور مترو از حاشيه سي وسه پل و ميدان نقش جهان را از ضروريات دانسته و مي گويد؛ «عبور مترو از اين پل تاريخي، مثل موتوري تخريبي عمل مي کند که باعث ريزش اين پل خواهد شد و در درازمدت به اين پل آسيب مي رساند.»

او مي گويد؛ مسوولان بايد به جنس زمين که روي بستر شني، رسي است و وضعيت فونداسيون بناهاي تاريخي توجه داشته باشند چون حفر تونل موجب به هم خوردن تعادل آب هاي زيرزميني و تخريب بناها مي شود و لرزش مترو ماندگاري ساختمان هايي که از جنس خشت و گل هستند را به شدت تغيير مي دهد.

در اين ميان اما گويي هنوز هم کشاکش تعيين مسير قطار شهري اصفهان به قوت خود باقي است، با توجه به اينکه اقدام رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان اصفهان نوشدارويي پس از مرگ سهراب است. احمد امين پور که چندي پيش از مسوولان مترو اصفهان شکايت کرده است با اعتقاد به اينکه تونل مترو در مسير چهارباغ عباسي برخلاف مصوبه شوراي عالي ترافيک است، مي گويد؛ اين تونل که در مقابل مدرسه چهارباغ حفر شده بايد هرچه سريع تر پر شود.

وي با اظهار تاسف از اينکه از ابتداي تشکيل شوراي عالي ترافيک همه مصوبات اين شورا در راستاي دور شدن تونل مترو از محور چهارباغ تصويب شده اما شاهديم که مجريان به راه خود رفته و تونل را برخلاف مصوبات شورا حفر کرده اند، بيان مي کند؛ اين امر برخلاف استانداردهاي ميراث فرهنگي و نظر شوراي عالي ترافيک است و دادگاه بايد در رابطه با آن تصميم بگيرد. وي در پاسخ به اينکه آيا ميراث فرهنگي قبل از عبور مترو از چهارباغ متوجه اين مساله نبود و اکنون که نزديک به 90 درصد از خيابان چهارباغ حفاري شده آيا شکايت ميراث فرهنگي اين مساله را حل خواهد کرد يا خير، مي گويد؛ تا زماني که خلافي انجام نشود ما نمي توانيم شکايت کنيم، تمام اينها پنهانکاري هايي بوده که از جانب شهرداري صورت گرفته. با تمام اين احوال طي تابستان سال گذشته به ما گفته شده بود که نقشه هاي مترو آماده نيست اما يکدفعه از مهرماه سال گذشته شرکت مترو اصفهان از روش هاي مختلف اعلام کرد که مترو از چهارباغ عبور کرده و ما نيز برحسب وظيفه خود شکايت کرديم و اين قاضي است که دستور توقف يا ادامه پروژه مترو را مي دهد. امين پور در رابطه با عبور مترو از سي وسه پل نيز مي گويد؛ برخي نظرات در اين رابطه داده مي شود که ممکن است درست يا غلط باشد اما من در مصاحبه هايم نظر کارشناسي نمي دهم، چون قبل از اينکه اين طرح اجرا شود، کليه مشخصات نقشه ها، زمين شناسي ژئوتکنيک، نحوه ساخت و اجرا توسط مجموعه متخصصان ميراث فرهنگي بررسي مي شود.

اين گفته امين پور شش سال پيش نيز در اين رابطه با عدم عبور مترو از چهارباغ گفته شده بود و گويي اين پروسه بايد در رابطه با عبور مترو از سي وسه پل نيز طي شود تا بازي تازه يي براي تخريب آثار تاريخي شروع شود. 

منبع: روزنامه اعتماد 3/4/88

کميته بين المللی نجات پاسارگاد

www.savepasargad.com