|
|
آثار هشت هزار ساله ای در دهانه تنگه بلاغی کشف شد
به دليل تخريب بسيار گسترده‌اي که قبل از آبگيری و پس از اولين فصل کاوش‌های شتاب زده در آن محل به وجود آمده
بافت معماري اين دوره بسيار آسيب ديده است.
از: جوانمير استخری
دومين فصل از کاوش‌هاي باستان‌شناسي تپه رحمت‌آباد فارس درحالي به انجام رسيد که آثاري از دوره نوسنگي بدون سفال با قدمتي حدود 8 هزار سال در اين تپه باستاني کشف شد. اين تپه پيش از اين و طي کاوش‌هاي نجات بخشي تنگه بلاغي به علت نزديکي به سد سيوند مورد کاوش قرار گرفته بود.
محمدحسين عزيزي خرانفي، سر پرست هيات کاوش تپه رحمت‌آباد فارس دراين‌باره به گفت:«دومين فصل کاوش‌هاي باستان‌شناسي با همکاري بنياد پژوهشي پارسه _ پاسارگاد با هدف شناسايي توالي و تسلسل ادوار تاريخي و پيش از تاريخي فارس آغاز شد که قديمي‌ترين دوره فرهنگي يافت شده در اين تپه مربوط به دوران نو سنگي بدون سفال ( p.p.m) بوده که ضخامت لايه‌هاي کشف شده 2 متراست
وي در ادامه گفت:« از اين دوره ابزارهاي سنگي شامل تيغه‌ها، تراشه‌ها، سنگ‌هاي مادر و دور ريزها و همچنين داده‌هاي استخواني مربوط به حيوانات شناسايي شد.»
عزيزي با اشاره به اينکه، در اين دوره حتي يک قطعه سفال به دست نيامد گفت:« لايه‌هاي اين دوره شامل خاک سوخته، خاکستر و خاک متراکم است که از تمام لايه‌هاي فوق نمونه‌هاي محيطي جهت شناورسازي و تاريخ گذاري براي مطالعه بيشتر برداشته شده است.»
از ديگر دوره‌هاي يافت شده در اين تپه مربوط به دوره نو سنگي با سفال بوده که اين دوران در فارس به عنوان دوره موشکي معروف است.
ضخامت لايه‌هاي دوره نوسنگي جديد (با سفال) 1.5 متر است. از اين دوره آثار فرهنگي شامل سفالهاي شاخص دوره موشکي با نقوش هندسي ويژه و بافت زمينه قرمز رنگ شناسايي شده است.
همچنين انواع ابزارهاي سنگي، دور ريزهاي ابسيدين، ابزارهاي استخواني، توکن‌هايي از جنس گل پخته، پيکرک و... شناسايي و کشف شد که تاريخ تقريبي و مطالعات مقايسه‌اي با محوطه‌هاي همزمان که گزارش آن منتشر شده حدود هزاره ششم ق.م است. به دليل ابعاد کوچک کاوش در اين دوره، تيم کاوش موفق به شناسايي معماري مربوط به آن نشد.
علاوه بر آثار دوره موشکي، شواهد سفالي از دوره (Jeri) و شمس آبادمرودشت نيز در اين دوره شناسايي شده است. سفالهاي جري، موشکي و شمس آباد در ترانشه پيش رو که در گوشه شمال غربي ترانشه c ايجاد شده بود همرا با يکديگر به دست آمده‌اند.
مطالعات باستان‌شناسي نشان مي‌‌دهد که تپه رحمت آباد پس از نزديک به 1500 سال وقفه در 4500 قبل از ميلاد دوباره توسط صنعتگران و سفالگران مدفون شده و گسترش تپه از شمال به سمت جنوب بوده است. از اين دوران کوره‌هاي بزرگ سفال‌گري، ظروف کامل سفالي شاخص اين دوره، انواع ابزارهاي سنگي و ابسيديني، پيکرک و انواع سر دوک‌ها، ابزارهاي استخواني، مهر مسطح، اشياء گلي مربوط به کنترل درجه حرارت کوره، سفالهاي خام و تعداد بسيار قطعات سفالي، لايه‌هاي قطور خاکستر مربوط به فعاليت‌هاي صنعتي شناسايي شده است.
عزيزي تاکيد کرد:« کوره‌هاي به دست‌آمده در اين دوره در تپه رحمت آباد مستطيل شکل و داراي بخشهايي مجزايي آتش دان و سکوي قرار گيري سفال است. به دليل تخريب بسيار گسترده‌اي که در سنوات اخير و پس از کاوش‌هاي اولين فصل به وجود آمده بافت معماري اين دوره بسيار آسيب‌پذير و تنها دو رج از خشت‌هاي آن باقي مانده است.»
تپه رحمت آباد در دوره وقفه خود يکي از مراکر توليد سفال برا ي تجارت به مناطق مختلف و مجاور به شمار مي‌رفته است. لذا شواهدي از زندگي عامه نشيني و سفالهاي مرتبط با اين نوع زندگي در دست نيست.
پيدا شدن مقادير زيادي توکن‌هاي گلي با فرم‌هاي مختلف، همچنين يافتن مهري استامپي با نقوش هندسي خود مويد اين نکته است.
قابل ذکر است که اين محوطه در دوره مذکور مرکز توليد ابزارهاي سنگين نيز بوده و همچنين پيدا شدن بالغ بر چند هزار قطعه ابزار سنگي شامل انواع سنگ‌هاي مادر، انواع تيغه‌ها ، تراشه‌ها، ريز تيغه‌ها و دور ريزها در کنار يکديگر نشان دهنده توليد محلي اين گونه ابزار‌ها در تپه رحمت آباد است.
عزيزي با بيان اينکه، پس از دوره وقفه تاريخي آثار بسيار اندکي از دوره باکون الف از لايه‌هاي مضطرب سطحي از ترانشه c از فصل قبل شناسايي شده اظهار داشت: «اين آثار تنها شامل چند قطعه سفال است و به نظر مي‌رسد در دوره هخامنشي با توجه به موقعيت استراتژيک تپه در تنگه بلاغي و جهت کنترل مسير شاهي (راه شاهي) بين پاسارگاد و تخت جمشيد هخامنشيان سطح تپه را کاملا مسطح کرده و آثار دوران باکون الف را به کلي از بين برده‌اند و سپس روي سطح هموار شده با استفاده از خاک خود تپه سکوي بزرگ خشتي به ارتفاع 2 متر بنا کرده اند. وجود قطعات سفالهاي پيش از تاريخ بين خشت‌هاي دوره هخامنشي خود مويد اين نکته است.»
از دوره هخامنشي تنها سکوي خشتي شناسايي شده، زيرا در دوره متاخر اسلامي سطح تپه رحمت آباد به عنوان گورستان مورد استفاده عشاير کوچ رو منطقه قرار گرفته و تراکم قبور اين دوره موجب از بين رفتن کامل آثار هخامنشي روي تپه شده است.
اضطراب حاصل به دليل حفر اين قبرها باعث شد نتوان در مورد جايگاه تپه رحمت آباد و کاربري آن در دوره هخامنشان اظهار نظر روشني داشت.
تپه رحمت آباد در کنار بزرگراه شيراز- اصفهان و بين حوزه ي استحفاظي شهرستان هاي مرودشت و پاسارگاد در دهانه تنگه بلاغي قراردارد و داراي موقعيت خاص از نظر کاوش‌هاي باستان شناسي و اطلاعات ارزشمند از دوره‌هاي مختلف پيش از تاريخ و تاريخي است.
اين محوطه در نزديکي سد سيوند واقع شده و در پشت درياچه اين سد است. به همين علت آبگيري سد سيوند هيچ خطري براي اين محوطه باستاني ندارد.
اولين فصل کاوش‌هاي باستان شناسي تپه رحمت آباد به سرپرستي حسن فاضلي نشلي همزمان با پروژه نجات بخشي تنگه بلاغي در تيرماه 84 آغاز و به مدت 1 ماه به طول انجاميد. طي اين کاوش‌ها 3 ترانشه بزرگ 10در10 متر و سه ترانشه کوچک لايه‌نگاري در بخش‌هاي مختلف تپه انجام شد. در اين کاوش‌ها نخست بخشهايي از کوره‌هاي صنعتي توليد سفال در ترانشه c شناسايي شد که به دليل کمبود زمان کاوش، نيمه تمام رها شد که نتيجه کاوش‌هاي اوليه شناسايي و معرفي تپه رحمت آباد به عنوان مرکزي صرفا صنعتي برا ي توليد سفال و ابزارهاي سنگي در 4500 ق.م
http://www.chn.ir/news/?section=2&id=50871
کميته بين المللی نجات پاسارگاد
