مرمت پل خواجو غير تخصصی و غير فنی انجام شده است

International Committee to Save

the Archeological Sites of Pasargad

در میزگرد تخصصی که با حضور کارشناسان و صاجب نظران میراث فرهنگی اصفهان در محل سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان:

مرمت غیر اصولی پل خواجوی اصفهان در چند ماه اخیر با اعتراض های گسترده کارشناسان، رسانه ها و مردم اصفهان رو به رو شد اما متاسفانه سازمان میراث فرهنگی طبق معمول نسبت به اعتراض های مردمی بی اعتنایی نمود و کوشید تا با با پوشاندن ضعف عملکرد خود و تهدید خبرنگاران اقداماتی را که زیر نظر آن سازمان و توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری انجام شده است توجیه کند و به اعتراضات پایان دهد. اما موج این اعتراضات حتا از سوی کارشناسان و مرمت کاران میراث فرهنگی نیز ادامه یافته است. در همین راستا، ماهنامه « دانش نما » نشریه تخصصی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان با برگزاری یک میزگرد تخصصی به برای بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخت.

ميز گرد تخصصی کارشناسان و صاحب نظران ميراث فرهنگی اصفهان

در میزگرد تخصصی که با حضور کارشناسان و صاجب نظران میراث فرهنگی اصفهان در محل سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان در تاریخ 26/5/88 برگزارشد، کارشناسان ضمن ابراز دیدگاه های مخالف و موافق، درخصوص نحوه مرمت در دست اقدام پل تاریخی خواجو در اصفهان به تبادل نظر پرداختند.

در ابتدای این نشست و پیش از همه مهندس حامد ایمان طلب یکی از مهندسان مجری این پروژه با پخش تصاویری از تاریخچه مرمت هایی که درسال های گذشته در پل خواجو صورت گرفته به ارائه گزارشی از نحوه مرمت فعلی خود و همکارانش پرداخت و به حاظران اطمیتان داد که کلیه مراحل مرمت با دقت و ظرافت و رعایت اصول فنی صورت گرفته تا بدون کمترین آسیب به بنای پل خواجو ارزش های معماری و تاریخی آن حفظ شود. وی در سخنانش به عملیاتی همچون تثبیت حوضچه آرامش، ترمیم گوم های شکسته در زیر رمپ، تعویض سنگ پله تاریخی به روش کد گذاری، تخلیه بندکشی های حجیم قبلی و لقمه گذاری در بند سنگ ها، و تعویض بندکشی آجرهای سقف برخی از تاق نماها اشاره کرد. در ادامه نیز همکاران دیگر وی در اجرای این پروژه مهندس معطری، مهندس حیدری و مهندس آقاجانی به پرسش های کارشناسان پاسخ دادند.

دکتر حجازی استاد دانشگاه، در ابتدا با طرح پرسشی از مجریان طرح، بحث را آغاز نموده و گفت: پرسش من این است که طرح مرمت پل خواجو در کدام مرجع فنی مصوب شده است؟ و به نظر می رسد که اولویت اصلی در اینجا هزینه کردن پول های مازاد استانی در حدود 200 میلیون تومان بوده که باید هزینه می شده است. دکتر حجازی در ادامه سخنانش گفت: برای انجام پروژه مرمتی همچون مرمت پل خواجو که در سطح جهانی اهمیت دارد باید از افرادی استفاده می شد که در حد یک پروژه جهانی باشند اما این گونه نبوده و همچنین به نظر می رسد که برای انجام پروژه ای به این مهمی طرحی از قبل آماده نشده است.

مهندس منتظر رئیس اسبق میراث فرهنگی اصفهان نیز در ادامه گفت: به نظر من کار شتاب زده انجام شده و برای همین به این صورت درآمده است. وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اگر میراث فرهنگی بودجه گذاشته چرا خودش کار نمی کند و کار را به شهرداری واگذارکرده است. چرا کارفرما میراث فرهنگی و مجری سازمان نوسازی بهسازی شهرداری است و چرا کار مرمت در چارچوب میراث فرهنگی صورت نمی گیرد.

وی با اشاره به بخشی از پروژه مرمت پل خواجو جهت ایجاد حوضچه آرامش گفت: ایجاد حوضچه آرامش دخالت در معماری پل است و مانع حرکت طبیعی آب و اکسیژن گیری آن می شود که تاثیر منفی روی اکوسیستم محیط دارد. نکته دیگر این که در مصاحبه ها گفته شده که یک مخزن سنگ در مقابل پل کشف شده اما باید گفت که این ها سنگ هایی بوده است که در طول تاریخ در اثر آب شستگی در این محل جمع شده است و ما حق نداریم که با بولدوزر روی آن ها حرکت کنیم و آن ها را خرد کنیم. این نحوه برخورد با سنگ هایی که برخی از آن ها به دوران دیلمییان مربوط می شوند کار درستی نیست . از طرفی سنگ تاریخی را نباید بیهوده تعویض کرد و حتا اگر هم آسیب دیده باید در همان محل مرمت یا وصالی کرد.

مهندس منتظر ادامه داد: موضوع دیگر در اینجا بحث نیروی انسانی است. متاسفانه همه نیروهای کارآمد در این پروژه حذف شده اند و اگر می خواستند جوان گرایی کنند این راهش نبود که از کسانی استفاده کنند که تجربه کارهای مرمتی در مقیاس جهانی را ندارند و خوب بود در انجام این کار از حداقل پنج نفر کارشناس خبره در سطح شهر اصفهان و یا حدود 15 نفر کارشناس در سطح کشور که استادکارند و سوابق طولانی در کار مرمت دارند، در چنین موقعیت حساسی استفاده می شد.

مهندس منتظر تاکید کرد : اگر واقعا قرار است کار مرمت به این گونه انجام شود بهتر است که از ادامه کار جلوگیری شود و به اصصطلاح مرمت در همین جا متوقف شود. پیشنهاد من این است که نظام مهندسی وارد چنین مقولاتی شود و در زیر مجموعه خود یک گروه تخصصی مرمت داشته باشد و از همه رشته های مرتبط در این گروه باشند تا در چنین مواردی بتوانند اظهار نظر کارشناسی کنند.

دکتر جبل عاملی نیز به عنوان یکی از کارشناسان با سابقه میراث فرهنگی، در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در گزارشی که آقایان مجری طرح از نحوه عملیات خود ارائه نمودند از یک مرحله گذشتند و آن مرحله قبل از انجام پروژه است که مرحله فن شناسی است و گویا در این مرحله تعجیل شده است. دخالت در بناهای تاریخی و مرمت آن حوصله می خواهد و فله ای نمی شود کار کرد و نمی شود که همه سنگ ها را پایین بریزیم و آن ها را به جای هم بچینیم.

مهندس مرتضی فرشته نژاد از کارشناسان قدیمی میراث فرهنگی نیز گفت: انتظار داشتیم که بعد از این همه ایرادهای که به انجام این پروژه وارد شد حتا برای یک روز هم که شده این کار متوقف می شد که متاسانه نشد و دیدیم که سنگتراش ها سنگ های قدیمی را که کدگذاری شده با پرس می بریدند و آن را تیشه می کردند. حال این که اگر واقعا سنگ ها را شماره گذاری و جانمایی کردید، چرا آن ها را سرجای خودش کار نمی گذارید؟

وی ادامه داد : علم مرمت روند خاص خودش را دارد و درست آن بود که شورای فنی سازمان میراث فرهنگی در مورد چنین پروژه با اهمیتی در سطح ملی، نظر می داد و طرح را قبل از اجرا تعدیل می کردند و سپس اجازه اقدام می دادند که به نظر می رسد این مرحله طی نشده است.

دکتر ملک احمدی نیز در ادامه جلسه این پرسش را مطرح کرد که چرا قبل از انجام پروژه های مرمتی مهمی مثل این، جلساتی گذاشته نمی شود و از افراد و مرمت گران صاحب نظر، نظر خواهی نمی شود؟ اگر چنین می شد و قبل از انجام کار طرحی تهیه می شد این مسائل پیش نمی آمد. پس به نظر من قبل از انجام هرکاری باید نظرات جمع شود. این پروژه مرمت در پل خواجو هم از نظر من ایراداتی دارد که باید برطرف شود.

در ادامه نشست بررسی مرمت پل خواجو، حشمت اله انتخابی روزنامه نگار و پژوهشگر به عنوان یکی از دوستداران پل خواجو گفت : در مرحله مرمت یک اثر تاریخی ما حق نداریم با بیل مکانیکی کار کنیم و سنگ ها را جابه جا کنیم. من فکر می کنم برخی از آن ها که حتا مربوط به قبل از دوران صفوی اند، سنگی نیستند که به صورت توده ای برای پرکردن چاله ها بشود از آن ها استفاده نمود.

دکتر شاهین سپنتا روزنامه نگار و پژوهش گر میراث فرهنگی نیز در ادامه میزگرد با اشاره به نقش ضعیف سازمان میراث فرهنگی در انجام پروژه های مرمتی گفت: پرسش اصلی که تاکنون پاسخ داده نشده این است که چرا خود سازمان میراث فرهنگی با وجود کارشناسان متعددی که در اختیار دارد کار اجرای پروژه های ترمیمی را بر عهده نمی گیرد و کار را به شهرداری واگذار می کند؟ نکته دیگر این که با وجود همه این اعتراض هایی که طی این مدت انجام شده اما مجریان طرح حتا به خود زحمت نداده اند که سنگ های کتیبه دار را که در بستر رودخانه ریخته اند جمع آوری کنند و به موزه سنگ انتقال دهند و با وجود این که ادعا می کنند این کار را انجام داده اند تا دقابقی پیش از این که من در این جلسه حضور یابم و از محل بازدید کردم هنوز این آثار در همان محل به حال خود رها شده بودند.

کار مرمت پل تاریخی خواجو به این چهار نفر مهندس جوان و کم تجربه سپرده شده است

دکتر سپنتا در ادامه گفت : متاسفانه کارگاه مرمت با هدف بهسازی و ساماندهی پل خواجو وارد عمل شد اما مجریان کارگاه در ساماندهی همین کارگاه خود هم ناتوان بودند و درست عمل نکرده اند و افرادی که در محل کارگاه کار می کنند حتا از نظر ظاهری هم هیچ سنخیتی با یک نفر مرمت کار و استادکار که در محل یک کارگاه مرمت کار می کند، ندارند و با یک ظاهر آشفته و با ابزاری غیر استاندارد در محل مشغول کارند. نحوه محصور نمودن کارگاه هم به صورت کاملا غیر استاندارد انجام شده و درتابلوی کارگاه هم هیچ اطلاعاتی از این که سرپرست کارگاه کیست و کادر فنی زیر نظر او چه کسانی هستند دیده نمی شود. این اشکالات باعث می شود که امنیت روانی مردمی که این صحنه های ناجور را می بینند به خطر می افتد و مردم به حق نگران می شوند که کارگاهی که خودش فاقد هرگونه ساماندهی است چگونه می خواهد کار مرمت و ساماندهی پل خواجو را که جگرگوشه آنهاست درست انجام دهد. اگر اطلاع رسانی درست انجام شده بود و در تابلوی کارگاه مشخص بود که سرپرست کارگاه کیست و چه برنامه ای برای مرمت دارد و چه کسانی با او همکاری می کنند شاید بخشی از این نگرانی ها برطرف می شد از طرفی به نظر می رسد که افراد شاغل در کارگاه باید با یک لباس فرم مشخص در محل حاضر باشند و ضمن این که در کار خود خبره هستند از نظر ظاهری هم از یک کارگر ساده متفاوت باشند.

شاهین سپنتا در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد: متاسفانه برخوردی که با رسانه ها شد اصلا درست نبود. اگر واقعا مجریان پروژه معتقدند که کارشان را از ابتدا درست انجام داده اند و خدشه ای بر آن وارد نیست پس چرا سازمان میراث فرهنگی اصفهان از کارشناسان خود خواسته بود که در مورد این پروژه مصاحبه نکنند و چرا رئیس میراث فرهنگی اصفهان آقای امین پور در نشست خبری خود، خبرنگاری را که از روند این پروژه گزارش انتقادی تهیه کرده بود تهدید به دادگاه و محاکمه کرده اند؟

وی ادامه داد : در هر حال به نظر می رسد که روند فعالیت کارگاه مرمت پل خواجو به دو بخش تقسیم می شود. یک بخش قبل از اعتراض های مردم و رسانه ها که کار بسیار شتاب زده انجام می شد و شاهد بودیم که چند ردیف از سنگ های پله ها یکجا برچیده شده بود و به صورت غیراصولی روی آن کار می شد و بخشی دیگر بعد از اعتراض ها که با دقت بیشتری کار می شود اما باید خساراتی که تاکنون وارد کرده اند جبران شود.

در ادامه میزگرد دکتر حجازی تاکید کرد: می دانیم این طرح مرمت در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی تصویب نشده پس چگونه است که مورد تائید آقای امین پور رئیس میراث فرهنگی اصفهان قرار دارد و به نظر من در انجام پروژه های مرمتی باید حد و مرز تخصص مرمت و مجری بودن، بین سازمان میراث فرهنگی و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری مشخص شود.

مهندس خواجوی کارشناس میراث تاریخی نیز در ادامه نشست یاد آور شد: متاسفانه در اشکال مختلف در شهر دارد تخریب صورت می گیرد. از یک طرف چهارباغ دارد تخریب می شود . از طرفی دیگر با بلند مرتبه سازی ها، میراث فرهنگی را داریم تخریب می کنیم. از طرفی کارخانجات قدیمی را که از نظر معماری اهمیت دارند از بین می برند. مثلا من شنیده ام که اجازه ساخت و ساز در محل کارخانه قدیمی دخانیات اصفهان صادر شده که باعث از بین رفتن فضای سبز آنجا هم می شود. ساختمان ها خراب شده، رودخانه خشکیده، حالا دارند پل های تاریخی را خراب می کنند و بعد می بینیم که مردم افسرده شده اند، این نتیجه کارهای شماست. من تصور می کنم به ارزش های میراث فرهنگی خودمان واقف نیستیم و اهمیتی برای آن ها قائل نیستیم و گرنه آنتن های مخابراتی را درست وسط « شاه دژ » کار نمی گذاشتیم و بعد روی حصار دوم « شاه دژ » تله کابین برای تفریح مردم کار نمی گذاشتیم، آن هم تله کابینی با کابین های دست دوم که برای مردم خطرناک هستند.

مهندس خواجوی ادامه داد: نکته دیگر این که کار شناسایی فنی قبل از مرمت با استفاده از تکنولوژی و امکانات جدید درست انجام نشده است و آیا در این مورد رفتید یک لیرز اسکن تهیه کنید؟ حتا در انجام کار از سنگتراشان سنتی هم استفاده نکردید. یک پول 200 میلیونی دادند و یک فرصتی را مشخص کردند که بیایید خرج کنید. چرا نباید شرایط را به گونه ای فراهم کنیم که پژوهش صورت گیرد و کار درست انجام شود؟

خانم دکتر مریم قاسمی نیز در بخش دیگری از این میزگرد تخصصی گفت: متاسفانه سازمان میراث فرهنگی در انجام پروژه های مرمتی برای پیشگیری از آسیب های احتمالی ناشی از حوادث غیر مترقبه مثل زلزله هیچ پیش بینی انجام نمی دهد و صرفا به مرمت ظاهری می پردازد و این سوال مطرح است که آیا برنامه ای داریم که آثار تاریخی ما به سرنوشت ارگ بم دچار نشوند؟

مهندس مهدی رازانی، کارشناس مرمت هم در خصوص وضعیت مرمت پل خواجو تاکید نمود: در بازدیدی که من از پروژه داشتم، مشاهده کردم که این سنگ هایی که اکنون به عنوان سنگ نو کار شده اند دارای رگه هایی از پوکی هستند و به راحتی با یک تغییر دما این سنگ ها فرو می پاشند و از بین می روند و مشخص نیست که چرا ا این سنگ ها استفاده شده است. در ضمن در انجام پروژه بهتر بود که قبل از این که کار رسانه ای شود و نگرانی مردم به رسانه ها کشیده شود خود مجریان طرح از طریق رسانه ها اطلاعات دقیقی را به مردم می دادند.

و اما در بخش پایانی میزگرد مهندس حیدری در مقام پاسخ به انتقادات و نظرات مطرح شده گفت: املای ننوشته غلط ندارد و ما هم قبول داریم که کار ممکن است از نظر دیگران دارای اشکالاتی باشد و شاید اگر دیگران هم این کار را می کردند اشکالاتی در کار آنها دیده می شد. اما در خصوص سنگ قبرهای تاریخی که پیدا شد ما تعدادی از آن ها را به دفتر فرهنگی تخت فولاد و تعدادی را باغ موزه چهلستون تحویل دادیم. در مورد سوالی هم که آقای مهندس منتظر در خصوص حذف نیروی انسانی با سابقه مطرج کردند، خود مدیران میراث فرهنگی باید پاسخ بدهند که چرا چنین کردند.

وی در مورد حوضچه آرامش هم گفت: درست است که حوضچه آرامش باعث صولانی شدن مدت ماندن آب در پای پل و رشد جلبک ها می شود اما پرش هیدرولیکی و انرژی آزاد شده آن باعث ایجاد حفره ای در پایین دست آن شده بود که با سنگ پر شد و برای این که از این پس پرش هیدرولیکی باعث ایجاد حفره نشود طرح تثبیت حوضچه آرامش را اجرا کردیم که گروه مهندسان مشاور زایند آب بر آن صحه گذاشتند. وی تاکید کرد: به نظر من باید این نقدها قبل از اجرای طرح به عنوان توصیه انجام می شد.

در پایان این نشست تخصصی مهندس عباس صنیع زاده سردبیر ماهنامه دانش نما به جمع بندی نظرات ارائه شد و انتقادات در جلسه پرداخت و اشکالات وارده را فهرست وار چنین مطرح کرد:

1- کار شتاب زده بوده و اگر صرفا جهت جذب بودجه بوده با نوشتن صورت جلسه ای در استانداری می شد بودجه را حفظ کرد.

2- شناسایی فنی و آسیب شناسی طرح فبل از شروع به دقت انجام نشده است.

3- طرح مرمت بنای مهمی همچون پل خواجو باید در یک مرجع رسمی تصویب می شد که انجام نشده است.

4- باید در انجام این پروژه از نظر کارشناسان در سطح ملی و جهانی استفاده می شد.

5- کارگاه مرمت پل خواجو از ترتیبات لازم و استاندارد مناسب برخوردار نبوده و ساماندهی نشده است.

6- از اطلاع رسانی دقیق و شفاف به هر علتی پرهیز شده و باید از ابتدا کار رسانه ای در مورد پروژه صورت می گرفت.

7- در انجام پروژه بیش از آن که بر مرمت تاکید شود بر نوسازی تاکید شده است و کارهایی برای نوسازی صورت گرفته که جنبه ترمیمی طرح را زیر سوال برده است.

8- درست این است که انجام پروژه های مرمتی توسط سازمان میراث فرهنگی انجام شود.

وی همچنین به جمع بندی برخی پیشنهادات مطرح شده پرداخت و گفت:

1- اگر قرار است ادامه کار صورت گیرد از خدمات مشاوره ای کارشناسان ارشد و خبره در سطح ملی و جهانی استفاده شود.

2- کار مرمت با دقت و حوصله و به دور از شتاب زدگی انجام شود.

5- بنیان کار ترمیم باید بر استفاده از مصالح قدیمی موجود قرار گیرد و تا جایی که می شود از مصالح نو استفادده نشود.

گفتنی است در این میزگرد که به مدیریت مهندس غلامحسين عسگری رئيس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان و به دعوت مهندس عباس صنیع زاده سردبیر نشریه تخصصی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان « دانش نما » برگزار شد از کارشنان و صاحب نظران دکتر جبل عاملی، مهندس مرتضی فرشته نژاد، دکتر مهرداد حجازی، مهندس احمد منتظر، خانم دکتر مریم قاسمی، آقای محمد رحیم اخوت، آقای حشمت اله انتخابی، دکتر شاهین سپنتا، مهندس لیلا پهلوان زاده، مهندس تقی ملک احمدی، دکتر حلبیان، مهندس خواجویی، مهندس افراسیابی، دکتر جاوری و آقای نیکبخت برای شرکت در این میزگرد دعوت شده بودند و آقایان مهندس حامد ایمان طلب، مهندس حیدری، مهندس آقاجانی و مهندس معطری هم گروهی بودند که کار اجرا و نظارت بر این پروژه را برعهده داشتند و در میزگرد حضور داشتند.

در پایان کارشناسان ابراز امیدواری کردند که مدیران سازمان میراث فرهنگی به انتقادات پاسخ گو باشند و شرایطی در نظر گرفته شود که در محل کارگاه امکان بازبینی پروژه و پاسخ گویی آنان به ایراد های طرح شده فراهم شود.