|
|
دست هنرمند سپاهان را شکستند
هنرهای دستی اصفهان در آستانه نابودی !
|
|
از: دکتر شاهين سپنتا
آنان که با این مردمان بیگانه هستند بر این همه نقش آفرینی چشم بستند گنجینه نصف جهان بر باد دادند دست هنرمند سپاهان را شکستند
یکی از جلوه های درخشان میراث فرهنگی شهر تاریخی اصفهان، هنرهای دستی مردمان این سامان است که در گذر هزاران سال، نسلی از نسل دیگر آموخته، بر زیبایی هایش افزوده و امروز به عنوان یکی از برترین نمونه های هنرهای دستی و نمایشگر یک جهان ذوق و هنر مردمان نصف جهان شناخته می شود . فهرست بلندبالای هنرهای دستی اصفهان نشانه گونگونی و گستردگی آن و گویای اوج هنرمندی پدیدآورندگان آن هاست. هنرهای کم مانندی چون: خاتم سازی، مینا کاری، سوخت کاری، ملیله سازی، فیروزه کوبی، قلم زنی، عبا بافی، پاپیه ماشه، شعربافی، زری بافی، معرق کاری، گچ بُری ، گره چینی، قلمدان سازی، گلابتون دوزی، پولک دوزی، زنجیره بافی، نگارگری، کاشی کاری، منبت کاری، مس گری، قلمزنی، قالی بافی، زری دوزی، قلمکاری، مخمل بافی، خوش نویسی و تذهیب،صحافی،سفال گری، ترمه بافی، نقره کاری، گلیم بافی، زرکشی و سیم کشی ، زربافی ، میناکاری روی طلا . اگرچه از عمر بسیاری از این هنرهای زیبا سال ها می گذرد اما این روزها شاهد به فراموشی سپردن بسیاری از این هنرها، بی رغبتی نسل جوان برای فراگیری این هنرها و جایگزین شدن آن ها با کالاهای نامرغوب و اجناس وارداتی هستیم و اگر روند نابودی هنرهای دستی با شتاب کنونی ادامه پیدا کند در آینده نزدیک باید برای دیدن نمونه هایی از این آثار به موزه ها برویم. با گشت و گذاری کوتاه در میدان نقش جهان و بازار بزرگ اصفهان که یکی از کانون های مهم ساخت و فروش هنرهای دستی این شهر است، هجوم کالاهای بدلی چینی و پاکستانی و هندی و بنگلادشی و کره ای، به ویژه کالاهای نامرغوب و بنُجل چینی که در هر گوشه و کنار به فراوانی به خریداران عرضه می شود، به نظر خواهد رسید. رفته رفته حجره های اطراف میدان نقش جهان که در روزگاری نه چندان دور محل عرضه بهترین نمونه های هنرهای دستی بودند جای خود را به فروشگاه های اسباب بازی فروشی و عینک آفتابی آن هم از نوع بی کیفیت چینی داده اند. فروشندگان پارچه های قلمکار اصفهان یکی پس از دیگری ورشکست می شوند و به فروش رومیزی و روتختی های چینی و ژاپنی روی می آورند. ظروف سفالی و مینا و قلمزنی ، آرام آرام از قفسه ها جمع می شوند و جای آن ها را کریستال های ژاپنی و مجسمه های چینی می گیرند. بازار هنرهای دستی اصفهان همچون دیگر شهرهای ایران، چنان آشفته است که مسافرانی هم که به قصد خرید نمونه ای از هنرهای دستی اصفهان به بازار می روند به خاطر پایین بودن قدرت خرید و ناآگاهی از ویژگی های هنر اصیل، برای این که دست خالی از بازار نرفته باشند، خواسته یا ناخواسته به خرید نمونه های درجه دو و سه و یا بدلی روی می آورند. برای دانستن بیش تر از وضعیت هنرهای زیبای سپاهان به دیدار استاد نباتی هنرمند قلمزن 73 ساله اصفهانی می رویم که بیش از 68 سال از عمر خود را به هنر قلمزنی پرداخته و هنر خود را در حجره آبرومندانه اش در میدان نقش جهان به دوستدارانش عرضه می کند. او در حالی که به آرامی با قلمش به روی سینی نقش می زند و اشک در چشمانش حلقه زده می گوید: " این روزها هر جنسی را از هر کجا می آورند و به جای کار هنری با بهای گزاف به مردم می فروشند. بسیاری از فروشندگان با هنر بیگانه هستند و هیچ گونه آگاهی از آنچه که به مردم می فروشند، ندارند برای همین اجناس نامرغوب را برای فروش می آورند تا با قیمت پایین تر به خریدار بفروشند و متاسفانه تنها چیزی که فروشنده و خریدار به آن توجه نمی کنند ارزش هنری و کیفیت کالاست و بدتر از آن این که این کالای بی کیفیت و بدلی به عنوان صنایع دستی یا سوغات اصفهان و به نشانه ذوق و هنر مردم اصفهان به خانه های هزاران نفر در سراسر ایران و جهان می رود و به این ترتیب هنر اصفهان به بدترین شیوه معرفی می شود." استاد نباتی خشم و اندوه را در هم می آمیزد و ادامه می دهد: " اتحادیه صنایع دستی و نیروی انتظامی چند ماه برنامه ریزی کردند تا در ایام نوروز نگذارند افراد دستفروش در محوطه میدان نقش جهان بساط پهن کنند و اجناس نامرغوب را به مردم بفروشند اما درست شب عید، استاندار دستور داد که کاری به کار دست فروشان نداشته باشند و این تصمیم بزرگترین ضربه را به کار فروشندگان صنایع دستی زد." در گوشه دیگری از میدان نقش جهان، استاد عیوقی را می بینیم که در سکوتی معنی دار به تنهایی در کنار مغازه خاک گرفته اش نشسته، به گذشته ها چشم دوخته و از خاطرات خوش روزگار از دست رفته یاد می کند. او که خود نیز دستی در هنر دارد می گوید: " 50 سال است که به فروش صنایع دستی اصفهان مشغولم اما می بینم که بسیاری استادکارها از دنیا می روند و دیگر جای آن ها را کسی نمی گیرد چون آن ها که کار خوب انجام می دهند به خاطر شرایط بد اقتصادی نمی توانند کار خود را به قیمت خوب بفروشند و مردم دنبال اجناس درجه سه می روند و چون این کار در آمدزایی چندانی برای هنرمند ندارد و دولت هم حمایتی نمی کند، جوانان هم به هنر تمایلی نشان نمی دهند و خیلی از هنرهای ما دارند منسوخ می شوند." استاد عیوقی، یکی دیگر از دلایل بی رونقی بازار هنرهای دستی را کم شدن شمار گردشگران می داند و می گوید: " دیگر مثل گذشته توریست به اینجا نمی آید چون آسایش ندارند و آن هایی هم که می آیند از قشری نیستند که دنبال کار هنری با کیفیت و درجه یک باشند برای همین هم کار درجه یک کم تولید می شود." براین پایه، دولت با بازگذاشتن دست قاچاقچیان و فروشندگان غیر مجاز و بی توجهی به وضعیت استادکاران هنرهای دستی، شرایط را برای نابودی تدریجی این میراث فرهنگی فراهم آورده است. با همه شعارهایی که مسئولان دولتی در سال های گذشته داده اند هنوز وضعیت بیمه هنرمندان به درستی مشخص نیست. امکان تهیه مواد اولیه مرغوب برای آنان فراهم نیست. درهای بازارهای داخلی به روی تولیدات دیگر کشور ها باز است اما در مقابل بازاریابی و عرضه تولیدات ایرانی در کشورهای دیگر به درستی صورت نمی گیرد، از این روی توان رقابت تولیدات ایرانی رفته رفته کم می شود و بازار را به همتایان خارجی واگذار می کنند. برای برون رفت از این وضعیت بحرانی و نجات هنرهای دستی اصفهان، به نظر می رسد که اقداماتی به شرح زیر باید در دستور کار نهادهای مرتبط قرار گیرد: 1- برای تشویق جوانان به فراگیری هنرهای دستی، هنرآموزانی که نزد استادکاران به فراگیری هنرهای دستی پرداخته اند، گواهی نامه معتبر دریافت کنند و از تسهیلات بانکی برای تهیه مواد اولیه، کارگاه و فروشگاه و همچنین بیمه تامین اجتماعی برخوردار شوند. 2- امکانات لازم برای هنرمندان هنرهای دستی جهت تهیه مواد اولیه مرغوب و باکیفیت فراهم شود. 3- برای هریک از آثار هنری مرغوب ، « شناسه هنری » در برگیرنده: نوع هنر، نام هنرمند، درجه بندی کیفیت، محل تولید، سال تولید و بها در نظر گرفته شود و برای آگاهی خریدار به صورت برچسب در پشت اثر چسبانده شود. 4- فروشگاه هایی که به عرضه هنرهای دستی می پردازند دارای مجوز معتبر بوده و فروشندگان هنرهای دستی نیز شناخت کافی از هنرهای دستی داشته باشند. 5- فروشگاه هایی که دارای فروشنده آگاه و آشنا به هنرهای دستی هستند و تنها به عرضه آثار هنری با کیفیت مطلوب و دارای شناسه هنری می پردازند، « نشان اعتبار » دریافت کنند که در پشت شیشه فروشگاه نصب شود و همچنین نام و نشانی این گروه از فروشگاه ها در « فهرست فروشگاه های دارای نشان اعتبار » که هر ماه منتشر می شود و در دسترس گردشگران و خریداران قرار می گیرد، درج شود. 6- همه فروشگاه هایی که در محوطه میدان نقش جهان قرار دارند تنها مجاز به ارائه هنرهای دستی ایرانی باشند و برای حفظ چهره فرهنگی میدان نقش جهان و اماکن تاریخی از فروش اجناس وارداتی و یا قاچاق همچون اجناس بدلی، انواع اسباب بازی، لوازم خانگی و جز آن جلوگیری شود. 7- از حضور افراد سودجویی که با گستردن بساط و دست فروشی در محوطه میدان نقش جهان و اماکن مشابه چهره ای نازیبا از هنرهای زیبای هنرمندان ایرانی و بناهای تاریخی ارائه می دهند، جلوگیری شود. 8- از قاچاق و ورود کالاهای تقلبی و نامرغوب به عنوان صنایع دستی کشورهای دیگر جلوگیری شود. 9- میزان مبادلات هنرهای دستی ایران و دیگر کشور ها متعادل شود. 10- آثار هنری ایرانی، به دوستدارن هنر در داخل کشور و سراسر جهان به درستی معرفی شود و برای عرضه مناسب هنرهای دستی هنرمندان ایرانی در کشورهای دیگر بازاریابی انجام شود. 11- شرایط و امکانات لازم برای دیدار گردشگران داخلی و خارجی از جاذبه های گردشگری کشور فراهم شود. 12- برای حمایت بیشتر از هنرمندان و فروشندگان هنرهای دستی، بُن یا کارت اعتباری ویژه خرید آثار هنری در اختیار علاقه مندان قرار گیرد تا با ارائه به فروشگاه های دارای " نشان اعتبار" امکان خریداری آثار هنری دارای شناسه هنری، با تخفیف ویژه فراهم شود.
|
