از: دکتر شاهين سپنتا

با توجه به اهميت و جايگاه ويژه شهر اصفهان که گنجينه ارزشمند و يکتاي فرهنگ و معماري در جهان است، بي گمان ايجاد مترو در اين کلانشهر از ضروري ترين و مفيدترين خدمات جهت رفاه شهروندان و حفظ محيط زيست اين شهر يگانه است. اما نظر به ارزش هاي والاي بافت تاريخي اين شهر به ويژه خيابان چهارباغ، خيابان سپه و ميدان نقش جهان، به نظر مي رسد عبور مترو از اين مسير چه در مرحله «ساخت تونل» و چه در مرحله «بهره برداري»، به زيان آثار ارزشمندي چون مسجد و مدرسه چهارباغ، سي و سه پل و ديگر بناهاي تاريخي و فرهنگي خواهد بود و با توجه به نظرات مستدل کارشناسان شايسته است مسوولان شوراي شهر اصفهان، شهرداري و مجريان پروژه مترو هرچه سريع تر نسبت به توقف احداث مترو در محور تاريخي شهر و استفاده از مسير جايگزين اقدام کنند؛

يکي از موارد، بي توجهي به مصوبه شصت و ششمين جلسه شوراي عالي هماهنگي ترافيک شهرهاي کشور به تاريخ 22ر12ر85 است که در آن آمده ؛ «... خط يک قطار شهري اصفهان در مسير شمالي - جنوبي حد فاصل ميدان امام حسين تا ميدان انقلاب با فاصله گرفتن از محور چهارباغ به سمت خيابان شمس آبادي عبور کند» و برخلاف تفسير عباس حاج رسولي ها رئيس شوراي شهر و عبدالجواد زعفراني مديرعامل متروي اصفهان منظور از اين مصوبه به هيچ وجه عبور مترو از پياده رو غربي چهارباغ نيست.

همچنين طبق اعلام دفتر حفظ و احياي بناها و محوطه هاي تاريخي سازمان ميراث فرهنگي، عبور مترو از چهارباغ عباسي در هيچ يک از مراجع سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تاييد و تصويب نشده است.

همچنين بايد به اين نکته توجه داشت که مشخصات قطارهاي مختلف و سرعت آنها متفاوت است و هريک تاثيراتي جداگانه دارند. درحالي که هنوز قطاري خريداري نشده است و مطالعاتي انجام نشده است که نشان دهد اگر قطار از تونل مترو رد شود، چه وضعيتي پيش مي آيد.

برپايه نظرات کارشناسي دفتر حفظ و احياي بناها و محوطه هاي تاريخي سازمان ميراث فرهنگي، مترو اصفهان از چند جهت به آثار تاريخي محوطه چهارباغ عباسي آسيب وارد مي کند؛ يکي به آثار موجود در محوطه چهارباغ مانند آثار و بقاياي تاريخي که اگر ايستگاه ها در محور چهارباغ ايجاد شوند، حفاري ها به آنها صدمه خواهند زد و ديگري از جهت توزيع جمعيت در ايستگاهي که قطعاً در اين منطقه بايد ايجاد شود و جمعيتي که به آن داخل يا از آن خارج مي شود. همچنين تاثير لرزش ناشي از حرکت واگن هاي مترو روي سازه هاي تاريخي، مهم ترين مساله است و اگرچه ممکن است، اين لرزش ها ملموس نباشند، ولي در فرآيندي چندساله اين لرزش ها آسيب هايي را به سازه هاي تاريخي وارد مي کنند.

 
بر همين بنيان، حتي با در نظر گرفتن ادعاي مجريان پروژه مترو اصفهان در مورد سهم 8 درصدي مترو در جابه جايي و انتقال مسافران شهري، به نظر مي رسد اجراي پروژه مترو اصفهان براي رفع بار ترافيکي شهر، يک اقدام غيرکارشناسي است و مديران شهر مي توانستند با عملکرد بهتري درباره مهندسي ترافيک، پروژه مترو را در مسير چهارباغ اجرا نکنند.

همچنين بر پايه ديدگاه مهندس محمد کوشافر عضو هيات علمي دانشگاه و دبير شبکه تشکل هاي غيردولتي زيست محيطي اصفهان، ميزان انطباق مترو اصفهان با توسعه پايدار توسعه بايد مورد بررسي قرار گيرد. وي با تاکيد بر لزوم ارزيابي پيامدهاي زيست محيطي، به ماده 105 قانون برنامه سوم توسعه اشاره مي کند که طبق آن دستورالعمل ارزيابي اين مولفه عبارت است از بررسي اثرات پروژه بر توسعه شهري، توريسم، زيبايي شناسي، هيدرولوژي و... و مطالعات تاريخي، فرهنگي، اجتماعي و زيست محيطي بايد با ارزش هاي برابر به کار گرفته شود. اما در زمينه طرح مترو، تمرکز مطالعات روي مولفه اقتصادي بوده و درخصوص دو مولفه ديگر کارشناسي جامع علمي انجام نشده است، در هر حال انتخاب چهارباغ ضعف غيرقابل انکار اين کارشناسي را اثبات مي کند. بنابراين پروژه مترو به سمت ناپايداري ميل مي کند.

 
گفتني است پروژه مترو اصفهان در حالي از بافت تاريخي اصفهان به ويژه خيابان چهارباغ عبور مي کند که بنا به نظر دکتر محمدعلي دادخواه درباره اهميت ميراث فرهنگي خيابان چهارباغ، در دو سوي اين خيابان آثار ارزشمندي وجود دارد که در پهنه گيتي يگانه است. کاخ هشت بهشت متعلق به حدود پانصد سال قبل است. ديگري بناي ارزشمند بازارچه بلند است که به نحو چشم نواز و دل انگيزي فرهنگ و شکل دادو ستد قرن ها پيش را در نهايت انسجام و استحکام در مقابل چشمان ما به نمايش گذاشته و در مقابل توفان قرن ها ايستاده و خم به ابرو نياورده است. ديگر بنا، مدرسه چهارباغ است که معماران آن را موزه انواع کاشي هاي معرق و خشتي نام نهاده اند. همچنين، در غرب خيابان چهارباغ ساختمان سابق هتل امريکن است که به دوران جنگ جهاني اول برمي گردد. اين ساختمان هم از لحاظ تاريخي و هم از لحاظ معماري ارزشمند است و بايد در حفظ آن کوشيد. همه اين آثار بي نظير و ظريف در کنار هم به گونه يي است که چهارباغ و آثار اطراف آن را به عنوان يک مجموعه ميراث فرهنگي و طبيعي بشري نشان مي دهد و تکليفي عظيم را بر دوش همه انسان هاي آزاده و فرهنگ مند مي گذارد زيرا با توجه به ماده 27 اعلاميه جهاني حقوق بشر که نگهداري و حراست از اين آثار در زمره حقوق بشر آمده و در نهايت به عنوان ميراث مشترک فرهنگي محسوب شده، هر انساني حق دارد براي پايداري، استواري و نگهداري آن تلاش کند

از نشريه اعتماد