به حراج گذاشتن بناهای تاريخی به دست سازمان ميراث فرهنگي با جديت دنبال می شود

مديرکل حفاظت از بناها و محوطه های تاريخي:

افق ديد و هدف بلندمدت ما اين است كه دولت، آثار تاريخي را حفاظت نكند چون نمي‌تواند تمامي آثار و بناهاي تاريخي را حفظ و مرمت كند

از: ليلا سعادتی

اين جمله سياوش صابري، مدير كل حفاظت از بناها و محوطه هاي تاريخي است. او مي گويد:‌بحث تغيير كاربري برخي بناهاي تاريخي، مربوط به دوره‌اي است كه هنوز سازمان ميراث فرهنگي با گردشگري و صنايع‌دستي ادغام نشده بود. در آن زمان تصميم گرفته شد، يك سري طرح‌هايي كه روند مرمت در آنها سخت نيست و بنا‌هاي خيلي شاخصي هم نيستند به كاربري اقامتي و فرهنگي تبديل شود. در واقع در اين طرح كه به پرديسان شهرت دارد، بيش از 30 طرح تعريف شد و پس از تصويب براي تغيير كاربري به دست پيمانكار سپرده شد.

با وجودي كه واگذاري بناها و محوطه هاي تاريخي به بخش خصوصي  تجربه مثبتي به جا نگذاشته اما اين كار با جديت پيگيري مي شود كه گفت و گوي حاضر بحثي حول اين محور است.8 بنا در فروردين ماه گذشته به تشخيص كميته ملي نفايس از آثار نفيس خارج شد كه نگراني‌هايي را رقم زد .پاسخ هاي صابري را در اين باره مي‌خوانيد.

·         آيا شما نيز معتقديد كه نفيس بودن يك اثر تاريخي داراي سطوحي است؟ با توجه به اينكه در ماه‌هاي اخير8 بناي تاريخي از نفيس بودن خارج شده است. اين ابهام و تضاد را چگونه مي‌توان توضيح داد،اگر تمامي آثار و بناهاي تاريخي را نفيس قلمداد كنيم؟

بنده معتقدم كه تمامي آثار و بناهاي تاريخي نفيس هستند و بسياري آثار از جنبه‌هاي ويژه‌اي در فهرست آثار ملي ثبت شده‌اند. اما اين اعتقاد را نيز دارم كه نفيس بودن يك اثر يا بناي تاريخي، داراي مراتبي است. آثاري مانند آب انبار‌ها، كاروانسراها و خانه‌هاي تاريخي نفيس هستند اما در نفايس ملي گنجانده نمي‌شوند بلكه در همان شهر يا روستا، نفيس محسوب مي‌شوند و دولت نيز به نمايندگي از مردم بايد از اين نفايس نگهداري و مواظبت كند.

·         منظور شما اين است كه بهره برداري از  بناهايي كه در ثبت ملي گنجانده نشده‌اند را مي‌توان به بخش خصوصي واگذار كرد؟

 من در اين زمينه نمي‌توانم اظهار نظر كنم. طبق ماده 88 قانون ميراث فرهنگي  مي‌توان بهره برداري از  يك بناي تاريخي را به غير واگذار كرد درصورتي كه آن بنا در مقياس ملي نفيس نباشد؛ به عبارت ديگر، يك اثرنفيس ملي را نمي‌توان به بخش خصوصي واگذار كرد، چون بخش خصوصي نمي‌تواند ضمانت دهد كه مي‌تواند به درستي از يك بنا مراقبت كند يا نه؟ و اگر بخش خصوصي مي‌توانست اين ضمانت را به دولت بدهد، دولت ‌مي‌تواند  بهره برداري از بناي نفيس ملي را نيز به بخش خصوصي واگذار كند.

·         بنابراين با اين موضوع موافق نيستيد كه سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي با خارج كردن بنا‌هاي تاريخي از فهرست آثار نفيس، مسير را براي بهره برداري بخش خصوصي هموار مي‌كند؟

ببينيد، يك اثر و بناي تاريخي از نظر معنوي و فني، نفيس است و ميراث جهاني يا ملي محسوب مي‌شود. فقط نامگذاري مهم نيست، بلكه در مرمت، حفاظت، احيا و رفتار‌هاي پيشگيرانه بايد حريم و اقدامات حقوقي براي سطح بندي آثار مشخص كرد. ما در حال حاضر با برنامه‌ريزي‌هايي سعي خواهيم كرد، آثاري كه در حال مرمت هستند را سطح‌بندي كنيم و اين اقدام تخصصي و راهبردي است.

·         به سؤالم پاسخ نداديد، اقدام سازمان ميراث فرهنگي در تغيير كاربري بناهاي تاريخي و واگذاري آنها براي بهره‌برداري به بخش خصوصي براساس چه تفكري صورت مي‌گيرد؟

 بحث تغيير كاربري برخي بناهاي تاريخي، مربوط به دوره‌اي است كه هنوز سازمان ميراث فرهنگي با گردشگري و صنايع‌دستي ادغام نشده بود. در آن زمان تصميم گرفته شد، يك سري طرح‌هايي كه روند مرمت در آنها سخت نيست و بنا‌هاي خيلي شاخصي هم نيستند به كاربري اقامتي و فرهنگي تبديل شود. در واقع در اين طرح كه به پرديسان شهرت دارد، بيش از 30 طرح تعريف شد و پس از تصويب براي تغيير كاربري به دست پيمانكار سپرده شد كه آن 8 بنايي كه شما عنوان كرديد جزو اين طرح محسوب مي‌شود. البته واگذاري اين بناها به بخش خصوصي با نظارت سازمان ميراث فرهنگي صورت مي‌گيرد و بعد از تغيير كاربري و در هنگام بهره برداري توسط بخش خصوصي نيز نظارت‌هاي مستمر انجام مي‌شود.

·         به‌نظر شما آيا شهروندان و مردمي كه دانش فني و فرهنگي در زمينه ميراث فرهنگي ندارند، اين شايستگي و توانايي را دارند كه با بهره برداري از يك بناي تاريخي از آن بنا  مراقبت كنند؟

افق ديد و هدف بلندمدت ما اين است كه دولت، آثار تاريخي را حفاظت نكند چون نمي‌تواند تمامي آثار و بناهاي تاريخي را حفظ و مرمت كند. روش درست اين است كه از طريق نهادهاي فرهنگي مانند دانشگاه هنر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي يا توسط شهرداري‌ها و وزارت مسكن و شهر‌سازي‌ اين حفاظت صورت گيرد. البته نبايد فراموش كنيم كه برخي بناها داراي مالك خصوصي است و سازمان ميراث فرهنگي مي‌تواند با تشويق و نظارت، نگهداري و بهره برداري از آنها را به مالكان واگذار كند.

·          آيا در اين زمينه تجربه موفقي داريد كه با واگذاري و بهره‌برداري بخش خصوصي، بناهاي تاريخي با دقت و سلامت نگهداري شوند؟

خير! ما هنوز ابتداي فرآيند ورود بخش خصوصي به بخش ميراث فرهنگي كشور هستيم.
يعني اينكه سازمان ميراث فرهنگي روش آزمون و خطا را در پيش گرفته است؟
نمي‌توان چنين گفت. ميراث فرهنگي در حال تجربه است. با اين وجود معتقدم كه بايد  نتايج اين فرآيند را مورد پايش قرار دهيم و بررسي كنيم كه چه ميزان درآمد زا بوده است؟ چه ميزان به بناها آسيب وارد شده است؟ و از همه مهم‌تر اينكه آيا تغيير كاربري به سود بناي تاريخي بوده است؟ به هرحال مداخله بايد در تغيير كاربري بناهاي تاريخي، نرم و
 انعطاف پذير باشد.

·         اگر نتيجه منفي به همراه داشت، آن موقع چه بايد كرد؟

در آن موقع بايد اصل منشور برگشت‌پذيري مرمت را رعايت كنيم. با شما موافقم كه حضور بخش خصوصي در ميراث فرهنگي كشور، دشوار و حساس است و بايد به‌طور مستمر توسط متخصصان و كارشناسان، بررسي شود و سازمان ميراث فرهنگي ‌ بايد از نظرات آنان استفاده كند.

·         آيا در حال حاضر آثاري كه جزو نفايس ملي محسوب مي‌شوند، فهرست شده اند؟

شروع به برنامه‌ريزي در اين زمينه كرده‌ايم و براي اين كار نيازمند كميته‌هاي تخصصي هستيم. ابتدا  استان‌ها را به سه دسته تقسيم كرده‌ايم تا دراين استان‌ها شوراهايي فني به شناسايي و دسته بندي آثار با ديدگاه نفيس و مرمت، شروع به كار كنند. در حال حاضر بيش از 20 هزار اثر، ثبت شده است كه هركدام وجوه خاص خود را دارد.

·         آيا اين برنامه شامل آن 30 اثري كه براي كاربري انتخاب شده اند، مي‌شود؟

خير. آن آثار مشمول اين برنامه نمي‌شود.

·         آيا فكر نمي‌كنيد، ابتدا بايد اين برنامه به نتيجه مي‌رسيد و آثاري كه جز  نفايس ملي اند، فهرست مي‌شد و بعد كميته نفايس، اقدام به خارج كردن اين آثار از نفيس بودن مي‌كرد؟

بله. با گفته شما موافقم ولي معتقدم، ماهي را هر وقت از آب بگيريم، تازه است.

·         سؤال آخرم اين است كه تشكيل كميته نفايس چه توجيه قانوني دارد و ضرورت تشكيل اين كميته چه بوده است؟

در باره توجيه  قانوني تشكيل اين كميته بايد صندوق حفظ و احياي بناهاي تاريخي توضيح دهد؛ اما تشكيل اين كميته به‌دليل آغاز بهره برداري طرح‌هاي ‌ پرديسان بود. اگر اين طرح‌ها به بهره برداري نرسد نمي‌توان طرح‌ها را پايش كرد و همچنين مبالغي نيز دراين طرح (پرديسان) هزينه شده است كه بي‌نتيجه مي‌ماند!

نشريه همشهری

از احمد، همراه کميته نجات، از تهران