تاريخچه‌ي گل‌نوشته‌هاي امانت داده‌شده به دانشگاه شيكاگو
لوح‌ها به هيچ دولتي تعلق ندارند و همه‌ي ايرانيان مالك آنها هستند
دكتر عبدالمجيد ارفعي پژوهشگر گل نوشته های امانت داده شده
دكتر عبدالمجيد ارفعي گفت: لوح‌هاي گلي امانت داده‌شده به دانشگاه شيكاگو به هيچ دولتي تعلق ندارند و همه‌ي ايرانيان مالك آنها هستند. لذا در هيچ كجاي دنيا اموال يك ملت را نمي‌توان حراج كرد.
او كه هشت سال گل‌نوشته‌هاي امانت داده‌شده به دانشگاه شيكاگو را مطالعه و بررسي كرده است، در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، روند فرستادن و خواندن لوح‌هاي گلي هخامنشي را به دانشگاه شيكاگو چنين توضيح داد: لوح‌هايي كه براي خواندن به دانشگاه شيكاگو امانت داده شدند، در سال 1313 هجري شمسي كشف شده بودند. در آن زمان، با موافقت دولت وقت ايران، در 50 صندوق چوبي شامل حدود دوهزار جعبه‌ي مقوايي و چند پيت نفتي كه در تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) آنها را به پارافين آب‌شده آغشته كرده بودند، از طريق بوشهر به آمريكا فرستاده شدند. در همان زمان، قرارداد و موافقت‌نامه‌اي نيز تدوين شد كه در آن آمده بود، ايران لوح‌هايي گلي را براي رمزگشايي و خواندن به امانت به دانشگاه شيكاگو كه مشغول كاوش تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) بود، مي‌سپارد.
وي ادامه داد: در اواخر سال 1936 يا 1937 ميلادي براي حدود دو يا سه ماه، گل‌نوشته‌ها را پارافين‌زدايي كردند تا سال 1937 ميلادي، آنها براي مطالعه آماده شدند.
به گفته‌ي ارفعي چهار كارشناس روي لوح‌ها گلي تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) كار مي‌كردند؛ يك استاد بزرگ سومرشناسي به نام آرنولد پوبل (poebel) و دو شاگرد او كه يكي مرحوم جورج كامرون و ديگري ريچارد هلك بودند.
آنها ابتدا لوح‌ها را كه به خط ميخي بودند، رمزگشايي كردند تا زبان آنها مشخص شود. وقتي دانستند كه گل‌نوشته‌ها ايلامي هستند، روي آنها كار كردند؛ ولي چون در آن زمان، آگاهي‌ها از دوره‌ي ايلامي هخامنشي فقط سنگ‌نوشته‌هاي شاه‌هاي هخامنشي بوده است، كار به كندي پيش مي‌رفت.
وي اظهار كرد: آنها در ابتداي كار نمي‌دانستند كه گل‌نوشته‌ها به كدام پادشاه هخامنشي تعلق دارند؛ ابتدا گمان مي‌كردند كه به خشايارشا يا اردشير اول مربوط باشند؛ تا سرانجام به گل‌نوشته‌اي متعلق به سال بيست‌ودوم پادشاهي برخوردند. با توجه به اين‌كه در آن گل‌نوشته، ماه سيزدهم بود، فهميدند كه گل‌نوشته‌ها سال كبيسه را نشان مي‌دهند و بر اين اساس دريافتند كه به داريوش بزرگ مربوط هستند. خوشبختانه پس از مدتي يك گل‌نوشته‌ي ديگر را خوانند كه نام داريوش به‌عنوان پادشاه در آن آمده بود.
اين كارشناس گل‌نوشته‌هاي ايلامي هخامنشي در ادامه‌ي سخنان خود گفت: مطالعه‌ي گل‌نوشته‌ها در دانشگاه شيكاگو با شروع جنگ جهاني متوقف و پس از پايان جنگ در سال 1945 ميلادي دوباره آغاز شد. در آن دوره، مرحوم كامرون و هلك مطالعه‌ي گل‌نوشته‌ها را آغاز كردند كه گل‌نوشته‌هاي خزانه‌ي تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) نيز به دانشگاه رسيدند. مرحوم كامرون پس از اين‌كه 150 گل‌نوشته را خواند، توجه خود را به خواندن گل‌نوشته‌هاي خزانه‌ي تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) معطوف كرد و سرانجام كتاب آن در سال 1948 ميلادي چاپ شد.
وي افزود: مرحوم هلك از حدود سال 1945 ميلادي كار خود را روي اين گل‌نوشته‌ها دوباره آغاز و بخش‌هايي از آنها را هم چاپ كرد؛ كتاب اصلي او شامل دوهزار و 87 كتيبه بود كه دانشگاه شيكاگو آن‌را در سال 1969 ميلادي به چاپ رساند.
ازسوي ديگر، من از حدود سال 1966 ميلادي به‌مدت هشت سال شاگرد مرحوم هلك بودم؛ تا زماني كه من بودم، او حدود دوهزار و 400 گل‌نوشته‌ي ديگر را خواند و وقتي من به ايران بازگشتم، هلك تا زمان فوت، دوهزار و 586 گل‌نوشته را خوانده بود و از آن تعداد، متن و ترجمه‌ي مربوط به 33 گل‌نوشته را در مجله‌ي فرانسوي DAF 18 چاپ كرد.
قرار بود كه دانشگاه شيكاگو دوهزار 586 گل‌نوشته‌ي خوانده‌شده را چاپ كند كه تاكنون فقط 300 گل‌نوشته، بدون ترجمه‌ي متن‌ها همراه با عكس‌هاي آن، چاپ الكترونيكي شده‌اند و شايد به‌زودي 300 گل‌نوشته‌ي ديگر نيز به شبكه‌ي اينترنت وارد شوند.
ارفعي اضافه كرد: تابستان سال 1384 من با كمك سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و موسسه‌ي شرق‌شناسي دانشگاه شيكاگو به آمريكا رفتم تا از حدود 650 گل‌نوشته عكس بگيريم تا براي جلد نخست كتاب مرحوم هلك استفاده شود. در طرحي كه آماده شده، قرار است كه چهار جلد كتاب همراه با ترجمه‌ي فارسي و انگليسي چاپ كنم كه اگر هزينه‌ي اين كار تحقيقاتي پرداخت شود، متن‌ها همراه با ترجمه و عكس‌هاي آنها مربوط به دوهزار و 586 گل‌نوشته‌ها را چاپ مي‌كنم. البته اكنون از مجموع 30 هزار قطعه گل‌نوشته‌اي كه از تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) به‌دست آمده بود، در حدود پنج‌هزار گل‌نوشته خوانده شده است.
او در پايان سخنان خود يادآور شد: در مقطعي چندهزار خرده گل‌نوشته‌ها كه قابل مطالعه نبودند ازسوي دانشگاه شيكاگو به ايران بازگردانده شدند؛ البته اين گل‌نوشته‌ها در زمان خروج از كشور نيز در قطعه‌هاي بسيار كوچك و جاسازي‌شده در پيت‌هاي نفتي بودند.
خبرگزاري دانشجويان ايران – تهران 1385/04/14
http://www.isna.ir/Main/NewsView.aspx?ID=News-745244&Lang=P