طرح اولیه ی پیشنهادی و پیش نویس قانونِ نگاهبانی از میراث فرهنگی ایرانزمین

Save Pasargad Committee

سایت رسمی بنیاد میراث پاسارگاد

طرح اولیه ی پیشنهادی و پیش نویس قانونِ نگاهبانی از میراث فرهنگی ایرانزمین

این طرح که به تایید دو تن از وکلای پشتیبان «بنیاد میراث پاسارگاد» رسیده، به اپوزیسیون فرهنگی و سیاسی سکولار دموکرات ایران تقدیم می شود، به امید این که در فردای ایران، کسانی که حکومت را در دست خواهند داشت، علاوه بر جبران ویرانگری های میراث فرهنگی دورانِ جمهوری اسلامی، حفظ دایمی میراث فرهنگی ایرانزمین را نیز پایه گذاری کنند.

علاوه بر این «بنیاد میراث پاسارگاد» تدارک جلساتی را خواهد داد تا نمایندگان احزاب و سازمان های فرهنگی و سیاسی، و همچنین وکلا و حقوقدانان، کنشگران میراث فرهنگی و شخصیت های علاقمند به حفظ میراث فرهنگی در آن شرکت کرده و در تصحیح، گسترش و نهایتا کامل شدن این طرح ما را یاری دهند.

از آنجایی که اکنون 40 سال است میراث فرهنگی ایران گرفتار ویرانی های عمدی و غیر عمدی و تبعیضی سخت قرار دارد (و روشن است که به دلیل قوانین مذهبی و غیرقابل تغییر جمهوری اسلامی تا وقتی این حکومت هست ادامه دارد)، و از آنجایی که میراث فرهنگی (که کلیه ی میراث فیزیکی، و غیرفیزیکی، جزو آن هستند) درواقع نمایانگر بخش های مهمی از کل فرهنگ ایرانی، نیز می باشد. لازم است که ما کوشندگان در اپوزیسیون فرهنگی و سیاسی جمهوری اسلامی از هم اکنون تدابیری بیاندیشیم تا در پی پایان گرفتن حکومت موجود، آمادگی لازم را برای تغییرات اساسی در وضعیت میراث فرهنگی مان داشته باشیم.

اگر چه قوانین اولیه ی مربوط به میراث فرهنگی در ایران که از 1304 (1925) پایه گذاری شد، پیشرو و در زمان خود یکی از مترقی ترین قوانین مربوط به میراث فرهنگی بود و در سال های پس از آن نیز مفاد تازه ای به آن اضافه شد و توانست تا انقلاب اسلامی 1357 (1979)در حفظ میراث فرهنگی ایرانزمین کارآیی داشته باشد، اما از آنجا که پس از تصویب «اعلامیه جهانی حقوق بشر» 1948 (1327)، و کنوانسیون های وابسته به آن، به ويژه کنوانسیون حفظ میراث فرهنگی 1972 (1351)تعریف های جدید و کامل تری از میراث فرهنگی شده، این پیش نویس بر اساس قوانین جدید نوشته شده اما همچنان از برخی از قوانین قبل از انقلاب در آن بهره برده است.

در این پیشنهاد اولیه، سعی شده علاوه بر گنجاندن مفادی به قانون اساسی آینده ایران که مناسب با زمانه امروز می باشد، و با قوانین پیشرفته حفظ میراث فرهنگی جهانی خوانایی دارد، قوانین آینده ی مربوط به میراث فرهنگی ملی ایران به شکلی تنظیم شود که تا حد امکان بتواند این سال های نابودی و ویرانی و آشفتگی فرهنگی را جبران کند.

در عین حال وضعیتی که جمهوری اسلامی برای میراث فرهنگی و اصولا فرهنگ ایرانی و ملی ما بوجود آورده، اپوزیسیون سیاسی این حکومت را ناگزیر می کند تا از هم اکنون، یکی از پایه های قوانین حکومت فردایی خود را بر زمين استوار فرهنگ ملی و لزوم نگاهداری و نگاهبانی از میراث های فیزیکی و غیرفیزیکی ایران بگذارد. توجه داشته باشید که این امر ارتباطی با تفکری ندارد که بازگشت به دوران باستان را توصیه می کند و به خصوص پس از سالاری حقوق بشر، نقش زیربنایی و ساختاری چیزی به نام «فرهنگ» اعتباری کمتر از ارزش های اقتصادی و سیاسی ندارد؛ اعتباری که اگر واقعی نبود در کنوانسیون های صادر شده به وسیله سازمان ملل بر این نکته با اهمیت تاکید نمی شد که: «ویرانی یا انهدام هر قسمت از میراث فرهنگی موجب فقر شدید میراث همه ملل جهان می‌گردد»؛ زیرا حفظ این میراث می تواند هم انسان متمدن این روزگار را از تکرار تجربه های بشری، که در کل تاریخ به دست آمده، بی نیاز کند و هم از آنجایی که در فرهنگ ایرانی ما از تبعیض های مذهبی، قومی، جنسیتی اثری نیست، و تا همين امروز نيروی آفرينشگر و به روز شدگی خود را حفظ کرده، به راحتی توانایی پذیرش و همراه شدن با مفاد گرانقدر و انسانی مندرج در اعلامیه ی جهانی حقوق بشر را دارد.

نکته ی مهم دیگرِ اهمیت دادنِ به میراث های فرهنگی در روزگار امروز جهان، اثرات حیرت انگیز اقتصادی حفظ این میراث در ارتباط با صنعت توریسم است. صنعتی که در دوران جمهوری اسلامی به خاطر «اسلامی کردن توریسم» به شکل فلاکت باری درآمده و نه تنها هیچ بازدهی برای ایران و ایرانی نداشته، بلکه زیان های جبران ناپذیری به این صنعت زده است.

نباید فراموش کرد که در زمانه ما صنعت توریسم نه تنها بسیاری از کشورها را که صاحب میراث فرهنگی هستند ثروتمند کرده، بلکه می تواند ایران ما را که تنها بر صنعت نفت تکیه داده، چون برخی از کشورها صاحب تکیه گاهی بی دردسرتر و مطمئن ترکند. و این چیزی ست که هیچ سیاستمدار دانا و کارآمدی نمی تواند به آن بی توجه باشد.

در عین حال هر گروه و سازمان و حزبی که قصد حضورسیاسی در ایران فردای بدون جمهوری اسلامی را دارد باید به این مهم توجه کند که فرهنگ سکولار و میراث فرهنگی ما همان گوهری ست که پیشتازان انقلاب مشروطیت با «اندک» توجهی به آن، اولین و مهمترین جنبش های آزادی خواهانه ی خاورمیانه را شکل دادند؛ و انقلابیون 57، با بی توجهی و بیگانه شدن با آن، ما را صد سال به عقب برده و از آزادی و دموکراسی و حقوق بشر دور کرده اند.

بخش دوم: قوانین موقت پیشنهادی، برای دوران اضطراری بلافاصله پس از تغییر حکومت

بخش سوم: طرح نگاهبانی و نگاهداری از میراث فرهنگی ایران

1: مفاد پیشنهادی در قانون اساسی آینده ایران

2: لزوم بوجود آمدن وزارت میراث فرهنگی ایران

تعریف میراث فرهنگی براساس تعریفی که در سال 1972، به وسیله ی یونسکو (بخش آموزشی سازمان ملل متحد) تدوین و به امضای بیشترین کشورهای جهان از جمله کشور ایران رسیده است:

- آثار: آثار معماری، مجسمه‌سازی یا نقاشی در بناها، عوامل و بناهایی که جنبه باستانی دارند، کتیبه‌ها، غارها و مجموع عواملی که از نظر تاریخی،‌هنری و علمی دارای ارزش ملی یا جهانی باشند.

- مجموعه‌ها: مجموعه بناهای مجزا یا مجتمع که از نظر معماری، منحصر به فرد بودن، یا بستگی و موقع آنها در یک نظر منظره طبیعی، به لحاظ‌تاریخی هنری و علمی دارای ارزش ملی یا جهانی هستند،

ـ محوطه‌ها: آثار ساخته دست انسان یا آثاری که توأماً به وسیله انسان و طبیعت ایجاد شده است و نیز مناطق شامل محوطه‌های باستانی، تاریخی،‌زیبایی‌شناسی، نژادشناسی یا مردم‌شناسی که دارای ارزش ملی یا جهانی هستند

قوانین موقت پیشنهادی، برای دوران اضطراری بلافاصله پس از تغییر حکومت

پس از هر انقلاب، کودتا، و هر نوع تغییر و فروپاشی حکومتی (چه به صورت قهرآمیز و چه به صورتی حتی آرام) یکی از ثروت های ملی که دستخوش ویرانی، چپاول، و یا مشکلاتی غیرقابل جبران می شود، میراث فرهنگی مردمان آن کشور است. این واقعیت را، ما در همین چندین سال گذشته، در برخی از کشورهای خاورمیانه مثل عراق و افغانستان و سوریه و ایران پس از انقلاب خودمان شاهد بوده ایم. دیدیم که با وجود بسیارانی از عاشقان ایران، چگونه آثاری از موزه ها به یغما رفت، محوطه هایی با ارزش ویران شد و آثار کم نظیری را از ایران خارج کردند و به فروش رساندند.

این ها همه ما علاقمندان به میراث فرهنگی ایران را وامیدارد که از هم اکنون برنامه ای برای این دوران اضطراری پس از تغییر حکومت موجود داشته باشیم. این برنامه می تواند مجموعه ی عملیات و قوانینی موقت باشد برای یک دوران یک ساله. عملیات و قوانینی که می تواند، تا آرام شدن فضای پس از تغییر، از به خطر افتادن این میراث جلوگیری کرده و به حفظ و نگاهداری آن ها نیز کمک کند.

ـ خواندن مرتب اعلامیه هایی در رادیو تلویزیون ها و دادن هشدار و برحذر داشتن مردمان از صدمه زدن به میراث فرهنگی.

ـ غیرقانونی اعلام کردن هر نوع، خرید و فروش و خروج آثار فرهنگی تا اطلاع ثانوی.

ـ متوقف کردن همه ی حفاری های باستانشناسی تا مشخص شدن روسا و گردانندگان جدید مربوط به میراث فرهنگی.

ـ تشکیل بلافاصله ی گروه های داوطلب در هر شهر و استان، به سرپرستی کنشگران خوشنام میراث فرهنگی که هم اکنون نیز در ایران فعال هستند.

ـ تهیه ویدئوهایی آموزشی، از هم اکنون، و برای آشنا شدن مردمان داوطلب به حفظ میراث فرهنگی.

ـ پخش این ویدئوها در تلویزیون های خارج کشور از هم اکنون و پخش مرتب آن از تلویزیون های داخل پس از تغییر حکومت می تواند به نگاهداری این میراث کمک موثری باشد.

طرح نگاهبانی و نگاهداری از میراث فرهنگی ایران

با توجه به جایگاه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران امروز، در ارتباط با میراث فرهنگی ایرانزمین، و با توجه به اولین قوانین ایران در ارتباط با میراث فرهنگی و با توجه به قوانین کشورهای پیشرفته ای که وضعیت مناسبی در اداره و نگاهداری و نگاهبانی از میراث فرهنگی خود داشته اند تهیه و تنظیم شده است:

1ـ مفاد پیشنهادی که در قانون اساسی آینده ایران خواهد آمد:

ماده ... ـ میراث فرهنگی ایران شامل کلیه آثار و مکان های فرهنگی، تاریخی و باستانی (فیزیکی یا غیرفیزیکی) و طبیعی می باشد. میراث فرهنگی متعلق به کل مردمان ایران است. هیچ شخص، یا حکومت و دولتی نمی تواند نسبت به وضعیت و سرنوشت آن ها بدون در نظر گرفتن قوانین مربوط به میراث فرهنگی و بدون اطلاع و موافقت نمایندگان منتخب مردمان که در مجلسین هستند تصمیمی بگیرد.

ماده ..... ـ وظیفه هر دولت و حکومتی در ایران است که کلیه میراث فرهنگی ایران را برای همیشه و در هر شرایطی نگاهداری و نگاهبانی کند.

ماده ... نابودی یا ویرانی و یا پنهان کردن میراث فرهنگی به هر بهانه ای جرم شناخته می شود.

ماده ...ـ قانون برای هر فرد، در هر جایگاهی، و یا هر گروه یا سازمانی (دولتی یا غیر دولتی که به هر بهانه و دلیلی به آثار فرهنگی (فیزیکی یا غیرفیزیکی) لطمه ای بزند مجازات هایی در نظر خواهد گرفت.

ماده ... ـ رشد و توسعه شهرها بدون در نظر گرفتن سلامت یادبودها، مکان ها، و محوطه های تاریخی ممنوع است.

ماده ....ـ در همه مراحل اجرای سیاست ها و برنامه ریزی ها (شهری، منطقه ای و فضایی) حفاظت از یادبودها، مکان های تاریخی و باستانی و محوط های طبیعی، فرهنگی، (فیزیکی و غیرفیزیکی) در نظر گرفته خواهد شد.

2ـ لزوم بوجود آمدن وزارت میراث فرهنگی ایران

به دلیل تعداد زیاد میراث فرهنگی که در ایران هست، و لزوم حفظ و نگاهداری آن ها ایران نیازمند وزارت خانه ای به نام «وزارت میراث فرهنگی» می باشد.

دولت موظف است از طریق وزارت میراث فرهنگی اعتبارات مورد نیاز برای حفاظت، نگهداری و مرمت اموال و محوطه های تاریخی درایران را تأمین کند.

این وزارت خانه چند سازمان دارد که هر کدام ضمن رعایت قوانین وزارت میراث فرهنگی، قوانین ويژه ای نیز برای خود خواهند داشت:

5ـ سازمان ثبت آثار در فهرست میراث ملی ایران

قوانین مربوط به سازمان های بالا به وسیله افراد متخصص در رشته های مربوط به توریسم، موزه داری، پژوهش های فرهنگی، باستانشناسی، و ثبت آثار با توجه به قوانین موجود در قانون اساسی، و قوانین وزارت میراث فرهنگی از نو تهیه خواهد شد

ماده 1ـ وزارت میراث فرهنگی براساس ماده های ..... در قانون اساسی ایران، موظف به حفظ و نگاهبانی از کلیه میراث فرهنگ ایران، که از هر دوره ای به جای مانده می باشد.

ماد 2ـ نگاهداری و نگاهبانی از آثار باید بدون توجه به مذهب، بی مذهبی، نژاد، زبان، و فرهنگی باشد که پشتوانه ی این آثار است. و ارزش گذاری آن ها باید صرفا بر اساس قدمت، ارزش های زیبایی، هنری، معماری، اهمیت تاریخی؛ آنگونه که در تعریف های جهانی هست، باشد.

ماده 3ـ وزارت میراث فرهنگی، دارای یک نظام متمرکز برای نگاهداری و نگاهبانی از میراث فرهنگی خواهد داشت با بخش هایی در هر استان و هر شهری در سراسر ایران

ماده 4ـ دادن سهمی به میراث فرهنگی در آموزش و پرورش کشور برای شناساندن میراث فرهنگی و لزوم نگاهداری و نگاهبانی از آن ها به نسل های بعدی.

ماده 5ـ توسعه ی مطالعات و تحقیقات علمی و تخصصی در حوزه ی میراث فرهنگی در ارتباط با خطرات طبیعی.

ماده 6ـ ایجاد مراکزی آموزشی و کارآموزی در همه استان های کشور، برای آماده کردن و به روز شدن افراد داوطلب در زمینه نگاهداری و نگاهبانی از میراث فرهنگی.

ماده 7ـ بوجود آوردن بخشی برای کمک به نهادهای غیر دولتی حفظ میراث فرهنگی.

ماده 8ـ یادبودها و مکانهای میراث فرهنگی که به پیش از تاریخ تا سال 1350 بر می گردند، بدون نیاز به هیچگونه اقدام اجرایی و اداری (بطور خودکار) بوسیله قانون حفاظت می شوند.

ماده 9ـ اماکنی که محل یادبودهایی ست که بعد از سال 1350 ساخته شده اند طبق شرایطی حفاظت می شوند.

ماده 10- محوطه هایی که محل رخدادهای تاریخی و افسانه ای می باشد، حتی مکان هایی که در آنها هیچ نشانه ی فیزیکی دیده نمی شود، طبق شرایطی حفاظت می شوند.

ماده 11- مشوق های مالیاتی برای افرادی که اموال یا دارایی شان را به موزه ها می بخشند، و یا آن ها را در خدمت حفظ میراث فرهنگی ایران می گذارند، تعلق می گیرد.

ماده 12- وزارت میراث فرهنگی به مالکان خصوصی اموال تاریخی که اقدام به توسعه یا مرمت بنای خود بکنند، در بازپرداخت تسهیلات و وامهای بانکی کمک می کند.

ماده 13- وزارت میراث فرهنگی در صورتیکه مالکان خصوصی توانایی مالی مساعد جهت مرمت و یا نگهداری بناهای تاریخی خود را نداشته باشند، مستقیما به آن ها کمک مالی می کند.

ماده 14- وزارت میراث فرهنگی موظف است افرادی را به کار گیرد که دارای تخصص یا کارشناسی در رشته های مختلف مربوط به میراث فرهنگی هستند.

4- بودجه وزارت میراث فرهنگی از دو بخش تامین خواهد شد:

الف: اعتبارات دولتی که در بودجه سالانه کشور منظور می شود.

ب: درآمدهای مربوط به موزه ها و فروش بلیت های ورودی به محوطه های تاریخی و طبیعی.

ـ بودجه سالانه کشوری بین استان های مختلف، و بر اساس تعداد آثار تاریخی و طبیعی، و نیازهای مربوط به آثار فرهنگی به طور منصفانه و بدون هیچ تبعیضی تقسیم خواهد شد.

ـ درآمدهای مربوط به موزه و فروش بلیت های محوطه های تاریخی و طبیعی هر استان صرف کارهای مربوط به میراث فرهنگی همان استان خواهد شد.

ـ بودجه سازمان های توریسم، موزه ها، پژوهش ها، باستانشناسی، و ثبت آثار از وزارت میراث فرهنگی تامین می شود.

ـ سازمان توریسم ایران هیچ نوع فعالیتی در ارتباط با «زوار» یعنی افرادی که صرفا برای زیارت آثار مذهبی به مناطق مذهبی سفر می کنند، ندارد. کارهای مربوط به زوار، مثل رفتن به حج، یا رفتن به زیارتگاه های دیگر مذاهب مختلف زیر نظر سازمان هایی غیر دولتی و البته با استاندارهای سازمان توریستی کشور کار خواهند کرد.

ـ سازمان های غیردولتی «زوار» با پول اهدایی مردمان معتقد به مذهب خود کار می کند و نه با پول مالیات همه ی مردمان ایران.