بازگشت عتیقههای ایرانی به میهن خود: دلیلی برای خشنودی و یا نگرانی
درشب ٤ دی ماه، هواپیمای "ایرانایر" با پرواز مستقیم از فرودگاه "بروکسل" بلژیک بر زمین فرودگاه مهرآباد نشست و ١٣ جعبه حاوی ٣٤٩ شیئی تاریخی ایران را که به شکل غیرقانونی از کشور برون برده شده بود، پس از ٣٣ سال کشمکش حقوقی به ایران بازگرداند.
این اشیاء که متعلق به منطقه "خوروین"
ساوجبلاغ است، شامل 221 قلم شیئی سفالی و 128 قلم شیئی برنزی می شود.
بنا به گفتههای مقامات ایرانی، همسر فرانسوی پرفسور ملکی که 18 سال در ایران
زندگی کرده بود و اکنون درگذشته، پس از ازدواجش با این ایرانی در سال 1344، کم
کم این 349 قطعه عتیقه را که پیشینه 3000 تا 3500 ساله دارند، به کمک یک
دیپلمات بلژیکی از کشور خارج کرده است. دولت ایران پس ازآگاه شدن از حضور این
قطعات در موزه "سنکانتنر" بروکسل، در سال 1360 دعوای خود را در محاکم بلژیک
مطرح کرد و سر انجام پس از پیروزی، این اشیاء باهزینهای معادل 200 هزار دلار
به دلیل پرواز در یک چارتر به ایران رسیدند.
مسعود سلطانیفر، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، با تأکید بر این که از سالهای گذشته 228 قلم شیئی دیگر یافته شده در محوطه "خوروین"، در موزه ملی نگهداری میشوند، با بسیار نفیس خواندن این مجموعه گفت: این مجموعه برای بررسی در اختیار باستان شناسان قرار میگیرد.
این مقام خبر داد که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در روزهای آینده و با رعایت جنبههای ایمنی و حفاظتی، با برگزاری نمایشگاهی این آثار را به تماشای عموم می گذارد.
مسعود سلطانیفر، در مورد پیروزی
احتمالی آینده ایران در بازگرداندن سایر اشیاء ایرانی که به طور غیرقانونی به
کشورهای دیگر برده شدهاند گفت: در حال حاضر دو پرونده دیگر در محاکم مختلف
مانند آمریکا و اروپا داریم که درباره آنها احکامی در یکی دو سال گذشته صادر
شده اما اکثرا آنها به نفع ما بودهاند.
او پروندهی الواح هخامنشی در آمریکا را یکی از این پروندهها دانست و افزود:
مدعیانی که ارتباط چندانی با این پرونده نداشتند اما احکامی در محاکم غربی
علیه ما داشتند، تقاضای توقیف این الواح را دارند، اما خوشبختانه توانستهایم
تا کنون ٢ مرحله از این ادعاها را رد کنیم و اکنون در مراحل نهایی آن هستیم.
سلطانیفر، پرونده "چغامیش" در اروپا را پرونده دیگری دانست که در حال نزدیک شدن به مراحل نهایی دادگاهها است.
پیش از آن می توان به شکایت ایران در مورد اشیاء عتیقه جیرفت موسوم به پرونده "گالری برکت" اشاره کرد که در نیمه دوم سال 1383 برای باز پس گرفتن 18 شیئی تاریخی به دست آمده از حفاری غیرقانونی در منطقه "جیرفت" و جلوگیری از حراج آن توسط گالری "برکت"* لندن انجام گرفت، که سرانجام پس از فراز و نشیبهای بسیار در دادگاه تجدیدنظر لندن در دسامبر 2007 (آذر 1386) تصمیمات گرفته شده توسط دادگاه بدوی رد و مالکیت جمهوری اسلامی ایران بر اشیاء زیرخاکی این کشور تأیید شد.
درباره گالری "برکت" لندن، می توان گفت که بهرهبرداری بیش از حد از همه چیز حتا از نام اسلام، برخورد منطقی این گالری را باهنر زیر سئوال می برد. به عنوان مثال جامی متعلق به "بامیان"، مکان بوداهای افغانستان و پیشینه ای بودائی، در بخش هنر اسلامی قرار داده شده و یا یک بشقاب و یا قالب را به شکلی شگفت انگیز و باور نکردنی به اسلام نسبت میدهد؛ چون یک قاب، قاب است و مذهب ندارد.
http://www.barakatgallery.com/store/Index.cfm/FuseAction/
AuctionHall/UserID/0/CFID/381717/CFTOKEN/22843112/CategoryID/69.htm
این ماجراها جزء ناچیزی است از
آنچه بر سر میراث فرهنگی ایران آمده است؛ از جمله این که آذرماه سال 88،
روزنامه "تهران امروز" از خروج اشیای عتیقه كشور از مبادی رسمی سخن به میان
آورد و تنها یك هفته پس از آن که حمید بقائی، رئیس آن روز سازمان میراث فرهنگی
و گردشگری (1388-1390)، سخت برآشفت و از دادستانی خواست تا اسناد و مدارك را از
این روزنامه به سازمان میراث فرهنگی برساند تا متولی اصلی میراث فرهنگی بتواند
از خروج اشیاء جلوگیری كند، زمانی كه "سباستیان زاوالا"، دیپلمات با سابقه
آرژانتینی قصد داشت 5800 كیلوگرم عتیقه را در چمدانهای رنگارنگ از گمرك خارج
كند و به "بوینوس آیرس" ببرد، نهادهای اطلاعاتی سر رسیدند و ماجرای قاچاق اشیای
تاریخی كشور وارد فاز تازهای شد.
در آن زمان،محسنی بندپی، نماینده عضو فراكسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی،
درباره كشف ۵ تن شیئی در چمدانهای سفیر آرژانتین گفته بود: این اتفاق تحت یك
پوششهایی قرار گرفت و از دید عموم پنهان شد. او افزود: علاوه بر تخلف این
سفیر، دولت تركیه هم در همان زمان اعلام كرد كه محمولههایی از اشیای عتیقه به
كشور تركیه وارد شده كه باعثرونق در بازار تركیه شده است؛ محمولههایی كه
دیگر یافت نشدند.
دو سال پس از آن روزی كه حمید بقایی به دنبال قاچاقچیان اشیای عتیقه در نوشتههای
خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی بود، خود او نیز در رأس اتهامها قرار گرفت.
به نوشته شماری از سایتها، اتهام قاچاق اشیای باستانی، از جمله مواردی است كه حتی مجلسنشینان هم پاسخی برای آن ندارند و میگویند پاسخ این موارد را از نهادهای اطلاعاتی و سازمان بازرسی باید پرسید.
چند رسانه ایرانی نوشتند که اتهام دلسوزترین افراد میراث فرهنگی به حمید بقایی این است كه اشیای تاریخی ایران باستان، با دستور مستقیم او و به نام برگزاری نمایش و معرفی آثار ایران و همچنین به نام مطالعه روی میراث ایران از كشور خارج شدهاند و هرگز به آن اندازه كه باید به كشور بازنگشتهاند.
بنا به گزارش روز 28 شهریور 1393
خبرگزاریِ "مهر"، از زمان دوره ریاست حمید بقایی در سازمان میراث فرهنگی، بارها
مسابقات اتومبیلرانی در حریم تخت جمشید برگزار شده است؛ اتومبیلرانانی که یا
تخت جمشید را مقصد و مبدا رالیهای کشوری و بین المللی انتخاب می کردند.
مهر می نویسد: مهر ماهِ ٣ سالِ پیش بود که عده ای ماجراجو، مسابقه رالی در
حاشیه تخت جمشید برگزار کردند؛ خط پایان مسابقه رالی، رو به مجموعه تخت جمشید
بود که در لحظه آخر یکی از خودروهایی که سرعتی بالای 170 کیلومتر داشت، از نرده
های مجموعه بیرونی عبور کرد اما نتوانست خودرو را کنترل کند به همین دلیل با دو
زن و یک مرد گردشگر برخورد کرد و موجب آسیب دیدن شدید آنها شد.
پس از آن مسئولان تخت جمشید و میراث فرهنگی فارس، با برگزاری مسابقه رالی سرعت در این محدوده مخالفت کردند. ولی بار دیگر کانون اتومبیلرانی و جهانگردی ایران از برگزاری رالی "پاریس تا پرسپولیس" خبر داده که قرار است سال آینده برگزار شود؛ هر چند که هنوز مقصد دقیق آن روشن نیست، ولی این بار فدراسیون موتور سواری و اتومبیلرانی قصد دارد تا ٣١ شهریور ماه به مدت ٤ روز، مسابقه رالی در سطح خاورمیانه برگزار کند. به همین علت در تبلیغات این مسابقه عنوان شده، این رالی اولین رالی بین المللی در تاریخی اتومبیلرانی کشور در شیراز و در یک پیست 250 کیلومتری برگزار می شود و مسیر آن نیز از پارکینگ تخت جمشید آغاز می شود و مرودشت، بند امیر، محمودآباد، سبز آباد، لابیشه، زین آباد، کنجان، سلطان آباد، دوکوهک و اسماعیل آباد، در مسیر هستند و آخرین نقطه نیز رودخانه خشک آباد طشک است و در آن رانندگانی از 6 کشور جهان شرکت می کنند.
مهر همچنین از این خبر می دهد که مسعود رضایی منفرد، رئیس پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، به این خبرگزاری گفته است: من اطلاعی از برگزاری این مسابقه ندارم. کسی از ما مجوزی نگرفته و نظری نخواسته اند، ما هم اعلام نظر نکرده ایم ولی اگر اداره کل میراث فرهنگی مجوز برگزاری آن را داده، حتماً کار درستی کرده است!
فرخ کاظمی، باستان شناس و مرمتگر هم در این باره به مهر گفت: نمیدانم چرا باید هرچیزی را به ایران باستان ربط بدهیم تا مثلاً با شکوه شود. تخت جمشید ارتباطی با ماشین سواری و رالی ندارد. برگزاری این مسابقه می تواند مشکل ساز باشد. باید از انجام هر کار پر خطر در حریم آثار تاریخی پرهیز کرد و در ضمن شأن آن محوطه را هم در نظر گرفت. چنین مسابقاتی، مشکلاتی از جمله تعداد زیاد خودرو، آلودگی صوتی و ازدیاد جمعیت به همراه دارد. البته تعداد زیاد جمعیت مشکل ایام نوروز نیز هست.
به هر رو نه یک برنامه بلکه
برنامه های بسیاری برای سخن درباره این معضل کافی نخواهد بود. چون به کرات از
ربودن اشیاء و حتا پاره ای از بخش های بناهای تاریخی ایران چون سرستون تخت
جمشید و در کنار آن بی توجهی های بسیار برای پاسداری از میراثِ گذشته و فرهنگی
کشور چون ویران کردن خانه ها، باغ ها و حمامهای قدیمی برای ساختمانسازی و
همچنین کِرمخوردگی لباس های ارزشمند ملکه پیشین ایران بر اثر ماندن زیر آفتاب
و نبود توجه به حرارت و رطوبت لازم در کاخ سعدآباد، خبرهائی می رسد و پس از آن
هم دیگر سخنی در مورد سرنوشت آنها نمیشنویم.
همه این غفلت ها، نادرستی ها و سهل انگاری ها، این خشنودی از بازگشت آثار
تاریخی ایران به این کشور را باشماری نگرانی از چگونگی برخورد، نگهداشت و
پاسداری از آنها، همراه می کند.
.
از شکوه میرزادگی، سردبیر سایت "کمیته بین المللی نجات پاسارگاد"، پرسیدم که نظر او درباره این بازگشت ها چیست؟ ایا احساس نگرانی می کند یا ترجیح می دهد که همچون استوانه (لوح) حقوق بشر کوروش که به مدت چهار ماه به ایران به امانت داده شد و پس از مدتی تمدید، در فرودرین ماه 1390 به موزه بریتانیا بازگشت، این اشیاء هم درجائی مطئمن نگهداری شوند ولو این که خارجی ها از آن برای پرِستیژ خود استفاده کنند و در کنارش بهره مالی نیز ببرند.
برای شنیدن متن گفتگو
http://telechargement.rfi.fr/rfi/persan/audio/modules/actu/201501/extrait_-.mp3
کمیته بین المللی نجات پاسارگاد