گفت و گوی اختصاصی  با دکتر محمد علی دادخواه ، وکیل پایه یک دادگستری

حفظ میراث فرهنگی از مصادیق حقوق بشر است

 از: دکتر شاهين سپنتا

جناب آقای دکتر دادخواه شما در حال حاضر وکالت چند پرونده میراث فرهنگی را در کشور برعهده دارید و در تلاش هستید تا از راه های قانونی از حقوق فرهنگی ملت دفاع کنید و به مسئولان بقبولانید که حقوق فرهنگی و حفظ میراث فرهنگی نیز از مصادیق حقوق بشر به شمار می رود که ایران بار ها در پیمان های جهانی این حقوق را به رسمیت شناخته است. یکی از این پرونده ها پرونده متروی اصفهان است. لطفا بفرمایید که روند پیگیری حقوقی پرونده گذر مترو از خیابان چهارباغ اصفهان در چه مرحله ای است؟

در ابتدا ما با عنایت به بند 2 ماده 27 اعلامیه جهانی حقوق بشر ناظر به ماده  15  میثاق فرهنگی ،  اجتماعی و اقتصادی که دولت ایران در اردی بهشت سال 1354 به آن ملحق شده است و ماده 560 قانون مجازات اسلامی مبادرت به طرح شکایت علیه آقای رحیمی مشاعی معاون رئیس جمهور و رئیس میراث فرهنگی از یک سو و آقای مرتضی سقاییان نژاد شهردار اصفهان از سوی دیگر نمودیم . متاسفانه علی رغم مصرحاتی در ماده 27 و ماده 9 قانون مدنی ایران ، دادستان اصفهان صراحتا اعلام کردند که ما اصلا واجد شرایط رسیدگی نیستیم و تقاضا کردند که بازپرس محترم شکایت ما را نپذیرند. ما بحث مفصلی با شعبه پنج بازپرسی دادسرای اصفهان داشتیم و بالاخره در خورداد ماه امسال مقرر شد که این مورد را از اداره حقوقی قوه قضائیه سوال کنند. با این که ما در زمینه میراث فرهنگی یک خلاء قانونی بسیار سختی داریم خوشبختانه اداره حقوقی قوه قضاییه یکی از مترقی ترین نظرات در طول تاریخ دادگستری ایران را در این زمینه داد و خوشبختانه پس از آن آقای « جرقویه » بازپرس محترم شعبه 5 دادسرای اصفهان شکایت ما را پذیرفتند و به دنبال آن 1754 نفر از مردم دنیا یعنی هم از داخل کشور و هم از خارج کشور مبادرت به طرح شکایت علیه معاون رئیس جمهور و شهردار اصفهان کردند و به این طریق به این شکواییه پیوستند.

به این ترتیب اکنون با اعلام نظر اداره کل امور حقوقی و اسناد و مترجمین قوه قضاییه این امکان فراهم شده که همه افراد ملت بتوانند از مسئولان مملکتی به خاطر اقدامات غیر قانونی به دادگستری شکایت کنند . ممکن است ما را در جریان متن این نامه قرار دهید:

در این نامه به تاریخ 25/4/85  و شماره 8003/7 در پاسخ به استعلام بازپرس شعبه پنجم دادسرای عمومی و انقلاب اصفهان آمده است:

« بازگشت به استعلام شماره 85/236/ب5 مورخ 30/ 3/1385 نظریه مشورتی اداره کل حقوقی و اسناد و مترجمین قوه قضاییه به شرح ذیل اعلام می شود :

با اشاره به این که با تصویب قانون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مصوب 23/10/1382 نام سازمان میراث فرهنگی کشور به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تغییر یافته است ، اضافه می شود با عنایت به بعضی از اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و برخی از مواد قوانین موضوعه ، آن چه دولت به صورت مالکیت عمومی در اختیار دارد متعلق به عموم مردم یعنی ملت است. به بیان دیگر دولت به نمایندگی از ملت آن را در اختیار دارد و توسط  دولتمردان آن را تصدی و اداره می کند و چنان چه هر یک از دولتمردان در اداره و تصدی اموال عمومی موصوف مرتکب تعدی یا تفریط شود هر یک از افراد ملت من باب امر به معروف و نهی از منکر حق اعتراض و بر این اساس اختیار دارد به دادستان که طبق بند الف ماده 3 ( اصلاحی 28/ 7/ 1381) قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب حافظ حقوق عمومی است مراجعه و دادخواهی کند. دادگستری مرجع تظلمات عمومی است و هر یک از متضرران از اقدامات غیر قانونی مسئولان مملکتی و سایر افراد جامعه می توانند به دادگستری مراجعه  - عند اللزوم با پرداخت هزینه های قانونی – اعلام شکایت کنند . بنابراین چنان چه شهرداری بر اساس اجازه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرتکب اقداماتی شده باشد که سبب تزلزل بنیان آثار فرهنگی- تاریخی گردد بنا به دادخواهی هر یک از افراد ملت ، دادستان محل مکلف به رسیدگی و تعقیب متهمین به ارتکاب جرم اعم از مباشر و معاون – براساس ماده 560 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 خواهد بود ./ »

استنادات و استدلات کارشناسی شما در این پرونده چه بود ؟

 به خاطر این که نظر ما تنها حقوقی نباشد و مستدل و فنی نیز باشد از یکی از بزرگ ترین متخصصان ایرانی که در فرانسه تحصیل کرده اند و متخصص حفاری و زمین شناسی هستند یعنی آقای دکتر محمد رضا اسپهبد تقاضای نظر کارشناسی کردیم. نظر ایشان هم پس از 3 ماه معاینات و مطالعات میدانی یکی از بهترین نظریاتی بود که تاکنون در این مورد ابراز شده است.

البته در طول تاریخ دادگستری ایران هم کم سابقه بوده که از اقشار مختلف بر روی یک موضوع واحد در یک مرجع قضایی طرح دعوی بشود . پس از این که این شکایت ها شد آقای جرقویه بازپرس محترم تصمیم گرفتند که از آقای سیف الهی رئیس متروی اصفهان بازپرسی کنند .( البته در حال حاضر ایشان هم استعفا داده اند که گویا پذیرفته شده است.) پس از آن آقای رشتچیان به عنوان کارشناس رسمی دادگستری قرار شد در این زمینه نظر بدهند و امیدواریم که اگر ایشان تحت فشارهایی نمی توانند نظر واقعی خودشان را بدهند ، استعفا دهند.در حال ما امیدواریم با اعلام نظر کارشناس محترم اجرای مصوبات قبلی که عبور مترو از خیابان شمس آبادی فارغ از بافت کهن اصفهان است به اجرا در آید.

از سوی دیگر در زمان آقای بهشتی و در زمان آقای مرعشی با توجه به نظرات فنی در سازمان میراث فرهنگی مصوباتی داشتیم که اجازه نمی دهند که مترو از چهارباغ و بافت کهن بگذرد . به علت این که جنس خاک و پی چهارباغ و استقامت مصالح ساختمان های هشت بهشت و بازارچه بلند و سی و سه پل اجازه چنین کاری را نمی دهد ضمن این که آقای مهندس درویش یک معاینه محل انجام دادند و اثبات کردند که متاسفانه سی و سه پل بر روی زمین شاقول نیست یعنی انحناء دارد و هر گونه ارتعاشی با توجه به نظریات آقای دکتر اسپهبد یک فاجعه به بار می آورد.

به نظر ما هم آقای شهردار و هم رئیس مترو در این مورد متخلف هستند . چون این ها مدیر اجرایی هستند نه مدیر ستادی و گویا این آقایان بین صف و ستاد تفکیک قائل نیستند. مدیر اجرایی حق ندارد که در امر ستادی دخالت بکند و متاسفانه آقای سیف الهی گفتند که ما از خطی که مشخص شده بود گذشته ایم و امکان بازگشت نیست . این استدلال متاسفانه آن قدر بی پایه و مایه است که یعنی تکنولوژی ما آن قدر ضعیف است که امکان اصلاح اشتباهات وجود ندارد. حال سوال این است که اگر اشتباها رفته بودند داخل خانه مردم آیا باز هم باید ادامه می دادند؟

پرونده مشابهی هم در مورد برج جهان نما داشتید. سرانجام آن به کجا رسیده است ؟

برای جهان نما هم ما ابتدا به پارلمان فرانسه رفتیم که گفتند در صلاحیت ما نیست ولی خودشان تقاضا کردند که پارلمان اروپا به ما وقت بدهند و پس از این که با همت خانم شیرین عبادی به پارلمان اروپا رفتیم ، پس از 3 ساعت گفت و گو و 48 ساعت مطالعه باز به ما گفتند در صلاحیت ما نیست و باز پرونده را ارجاع دادند به یونسکو که یونسکو به آقای جلالی و بعد  آقای خرازی اخطار داد و بعد آقای خاتمی در اجلاس اوپک در اصفهان گفت که این ساختمان یک کاه است و در برابر کوهی از جواهر میراث فرهنگی ما ارزشی ندارد و باید تعدیل شود و سرانجام طبق آخرین نظر هم که اداره حقوقی میراث فرهنگی داده باید چهار طبقه آن تخریب شود .

آیا این تخریب یا به بیان دیگر تعدیل ، به صورت کامل انجام شد ؟

خیر. تاکنون یک طبقه و نیم آن تخریب شده و شهرداری در این مورد به مردم دروغ می گوید . حتا شهردار صراحتا در مورد من گفتند که این آقا بیکار است که دنبال این موارد می رود و من هم در پاسخ گفتم که بی کاری بهتر از این است که میراث فرهنگی را تخریب کنیم و البته اگر خیلی بیکار شدم مثل شما شهردار می شوم .

و سرانجام آن را چگونه می بینید؟

من به سرانجام پرونده جهان نما خیلی خوشبینم و تعدیل آن دیر یا زود نهایتا باید صورت گیرد و نمی توانند از آن سر بازبزنند.

از زمان اعلام ساخت و احتمال آبگیری سد سیوند تا به حال اقدامات گسترده ای از سوی سازمان های غیر دولتی و افراد گوناگون برای جلوگیری از تخریب آثار باستانی دشت پاسارگاد صورت گرفته است و در این میان کمیته بین المللی نجات پاسارگاد پیشاهنگ است. آیا شما اقدامات انجام شده را موثر می دانید؟ شما چه راهکارهایی را برای تقویت این جریان پیشنهاد می کنید ؟

متاسفانه در وزارت نیرو تصویب شده که سد سیوند آبگیری شود که امیدواریم با به نتیجه رسیدن این اقدامات این اتفاق نیفتد. من اقدامات انجام شده را موثر می دانم اما به نظر من بهترین راه این است کهNGO  ها و کمیته با استناد به نظر اداره کل امور حقوقی قوه قضاییه به صورت مستدل و از طریق قانونی برای برخورد با قانون شکنان وارد شوند.

به نظر شما علت اصلی بروز چنین خطراتی برای میراث فرهنگی ما چیست ؟

دو علت اصلی وجود دارد.یکی قوانین ما هستند که بسیار ناکارآمد هستند و بدتر ازآن مجریان بسیار بی قابلیت و ناقابل هستند.

از شرکت شما در این گفت و گو سپاس گزارم.