هشدار به مسؤولان

برای عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ اصفهان

دکتر محمد رضا اسپهبد

مقدمتا عرض می نمایم ، حفظ آثار ملی در هر کشور از وظایف آحاد آن ملت است که به هویت ملی خود و سوابق تاریخی نیاکان خود احترام گذاشته و به آن ببالد. باعث تعجب و تاثر است که اداره میراث فرهنگی کشور به حفظ آثار ملی آن طور که باید توجهی ندارد. به هر جهت آثار تاریخی شهر اصفهان در فهرست یونسکو و سازمان های بین المللی حفظ آثار و ارزش های ملی کشور ها ثبت گردیده است و مثلا در مقایسه با شهر تاریخی فلورانس که اینجانب از نزدیک بازدید کرده ام ، شهر تاریخی اصفهان از زیبایی و ویژگی های بسیار بارزتری نسبت به فلورانس ایتالیا قرار دارد.

      بنابر این توجه مسئولین محترم بایستی به این امر جلب گردد که با شهر اصفهان بایستی معقول و مدارا عمل نمایند نه به صورت خشن و احیانا غرض آلود.  لذا شهر اصفهان نیاز به توجه بیشتری دارد . حتا به اعتقاد بنده بایستی از ترافیک سنگین روی سطح شهر اصفهان در اطراف آثار تاریخی کاسته گردد و به جای آن مردم از درشکه و دوچرخه برای نقل و انتقال استفاده نمایند تا چه رسد به این که ما بخواهیم سنگین ترین ماشین آلات حفاری را در زیر آن به کار بیندازیم و یا درختان و اشجار قدیمی را قطع نماییم و از طریق ایجاد کند و پوش   ( Cut and Cover )  نظم خیابان چهارباغ تنها خیابان توریستی و مورد توجه مردم و توریست را به هم بزنیم و مشکلات عدیده ای برای مردم و کسبه و صنعت توریسم ایجاد نماییم.

موضوع اصلی مورد بحث ، عبور خط مترو از زیر خیابان چهارباغ می باشد . شهر تاریخی به لحاظ تاریخی و تاخت و تازهای دوران گذشته ، بخشی از آثار آن بر روی زمین قرار داشته و بخش دیگر در زیر زمین و زیر خروارها خاک مدفون می باشد و یا به وسیله خاک دستی پوشانیده شده اند که در حین حفاری های زیرزمینی به آن ها آسیب وارد خواهد آمد.

از نظر ترکیبی و جنس زمین ، از سطح تا عمق 20 الی 30 متری زمین از لایه های رسی و طبقه ماسه ای و شنی با نفوذ پذیری بالا و رسوبات رس پایینی تشکیل گردیده است و در اکثر نقاط ، سطح آب زیرزمینی در عمق 9 متری قرار دارد که زیر چهارباغ نیز وضعیت زمین از نظر جنس از طبقات و لایه مذکور تشکیل گردیده است. حفاری مترو طبق طراحی های به عمل آمده در دو تونل یک خطه صورت خواهد گرفت که خود ارتعاشاتی را به هنگام حفاری به لایه سطحی و عمقی خود منقل خواهد نمود. زیرا پی ساختمان های تاریخی از استحکام لازم برخوردار نیستند و تعجب آور است از این که می گویند در کشور فرانسه ، مترو پاریس از زیر ساختمان ها عبور می نماید و تاکنون هیچ اتفاقی نیفتاده است.

بایستی به عرض این آقایان برسانم اولا جنس و ترکیب زمین در پاریس با اصفهان تفاوت فاحشی دارد و نیز عمق حفاری تونل بیشتر است. جنس زمین اکثرا از سنگ های آهکی و مواد سنگی سخت می باشد و به علاوه به هنگام حفاری در زیر شهر پاریس از ماشین آلات سنگین در آن زمان استفاده نگردیده است زیرا در آن زمان ماشین های سنگین TBM و یا دستگاه های ضربه ای وجود نداشته است که بتوانند به هنگام حفاری ارتعاشات شدیدی را ایجاد نمایند ولی با تمام این ها اگر به سوابق حفر مترو در پاریس رجوع گردد ملاحظه خواهیم نمود که پس از اتمام حفاری و حتا در زمان حفاری نشست های متعددی در ابنیه و ساختمان های رو زمینی و زیرزمینی به وجود آمده است و حتا پاره ای از ساختمان های تاریخی را که به صورت موزه و غیره بوده اند به هنگام اجرای تونل مترو تخریب نموده اند.

لذا سعی گردید که حفاری با احتیاط و بدون به کارگیری ابزار سنگین انجام گیرد. از این روی مطالعات لازم در زیر خیابان چهارباغ و چهارباغ عابر صورت نگرفته است که این عمل می تواند با روش ژئو فیزیکی و گمانه های ژئو تکنیکی ادامه پیدا کند . مثلا در مورد نشست در زیر چهارباغ در محل مدرسه علوم دینی ، معلوم گردیده است برای تونل هایی که در عمق 11 متری قرار می گیرند مقدار نشست 6 تا 8 میلیمتر و برای تونل هایی که در عمق 7 متری قرار می گیرند مقدار  نشست 4 الی 5 میلیمتر خواهد بود. نتایج به دست آمده از گمانه های واقع در منطقه مدرسه علوم دینی چهارباغ ناقص بوده و اطلاعات درستی را نشان نمی دهد مخصوصا در جاهایی که خاک و شن وجود دارد.

لذا آثار باستانی و خطرات ناپیدا ، کانال ها ، زاغه ها ، تونل های قدیمی همگی باعث نشست های نامتقارن در ابنیه و آثار تاریخی خواهند گردید.