کاخ بردک سياه هخامنشی

International Committee to Save

the Archeological Sites of Pasargad

به دليل بی توجهی سازمان ميراث فرهنگی دو سال است کاوش های کاخ بردک متوقف شده

هر سالی که کاوش ها به تاخير بيفتد تخريب های بيشتری متوجه اين اثر باستانی خواهد شد.

كاوش‌هاي باستان‌شناسي كاخ بردك سياه در بوشهر كه به جد كورش تعلق دارد، در صورت توافق پژوهشكده باستان‌شناسي پس از دو سال توقف از سر گرفته مي‌شود. اين درحالي است كه اكنون بستر مناسبي براي كاوش اين محوطه باستاني فراهم شده است.

"احسان يغمايي"، سرپرست كاوش‌هاي باستان‌شناسي كاخ بردك سياه دراين‌باره به CHN گفت: «سال 84 آخرين حضور هيات باستان‌شناسي در كاخ بردك سياه بود و پس از آن علي رغم نياز اين محوطه باستاني به ادامه حفاري‌هاي باستان‌شناسي، كاوش‌ها به مدت دو سال متوقف مانده است.»

وي گفت: «قرار است امسال با قول‌هايي كه از سوي پژوهشكده باستان‌شناسي و سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان بوشهر داده شده، كاوش‌‌‌هاي باستان‌شناسي اين محوطه هخامنشي از سر گرفته شود.»

به گفته يغمايي هر سالي كه كاوش‌هاي كاخ بردك سياه به تاخير افتد، تخريب‌‌هاي بيشتري متوجه اين كاخ هخامنشي مي شود.

در مدت زماني كه كاوش‌ها متوقف مانده است، درختان گز دوباره رشد كرده‌اند و ريشه‌هاي اين درختان كه بسيار تنومند و بلند هستند، آثار را در زير خاك تخريب مي‌كند.

از سوي ديگر باران‌هاي فصلي كه گاهي با شدت در بوشهر مي‌بارد باعث از بين رفتن كاه‌گل‌ها و حصيرها شده است و اين مشكل با مرمت پي در پي نيز قابل رفع نيست.

در فصول گذشته، باستان‌شناسان براي كاوش در كاخ بردك سياه با مشكلات زيادي از جمله وجود مالكان خصوصي در برخي اراضي عرصه و حريم اين كاخ مواجه بوند. اين در حالي است كه سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان بوشهر طي اقدامي جدي، بخش‌هايي از اين اراضي را خريداري و آزاد‌سازي كرده است.

يغمايي دراين‌باره به ميراث خبر مي‌گويد: «بخش‌هايي از كاخ در ميان درختاني كه مالك خصوصي داشته‌اند محصور مانده بود و ما براي اين‌كه بتوانيم اين بخش‌ها را كاوش كنيم ، مجبور بوديم درختان محوطه را از ريشه جدا كرده و به جاي ديگري منتقل كنيم. اين كار در آن زمان امكان پذير نبود و اكنون با اقدامي كه سازمان ميراث فرهنگي بوشهر انجام داده، مي‌شود بخش‌هاي زيادي را از هر چهارطرف محوطه آزاد كرد.»

يكي از مشكلات هيات باستان‌شناسي در فصل گذشته، گسترش ترانشه‌هاي محوطه از سمت شمالي بود تا از وجود ايواني در اين قسمت كاخ مطمئن شوند. زيرا پيش از اين يكي از ايوان‌هاي كاخ در قسمت جنوبي به دست‌آمده بود.

موارد مشابه چنين مشكلاتي در فصول گذشته وجود داشته است، كه هيات باستان‌شناسي اميدوار است در فصل تازه كاوش، با آزادسازي بخش‌هايي از عرصه و حريم كاخ، بتوانند به راحتي در اين محوطه به كاوش بپردازند.

عكس‌هاي هوايي سال 1356 از محوطه هخامنشي كاخ بردك سياه در بوشهر، 5 تپه باستاني را نشان مي‌دهد كه احتمالا كاخ‌هايي متعلق به جد كوروش كبير بودند. امروز از 5 تپه تنها يك‌چهارم يكي از تپه‌ها باقي مانده است.

پيش از اين كاوش‌هاي بردك سياه به مدت 28 سال متوقف مانده بود كه باعث چنين تخريب‌هايي شد. امروز بخش زيادي از اطلاعات دوره هخامنشي ديگر قابل دسترسي نيست. اين فاجعه فرهنگي مي‌تواند با ادامه توقف كاوش‌ها از سر گرفته شود.

از جمله يافته‌هاي مهم باستان‌شناسي در كاخ بردك سياه، كشف تعدادي طلاي چين خورده به وزن بيش‌از 3 كيلو است كه در كنار يكي از ستون‌هاي هخامنشي كاخ يافت شد.

در همان زمان اين طلاها به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تحويل داده شد اما قرار بود تا مطالعات آزمايشگاهي براي باز كردن چين طلاها در موزه ملي انجام شود.

در حال حاضر هنوز به علت برخي مشكلات و موانع، اين طلاها مورد آزمايش قرار نگرفته‌اند و كسي راز چيستي آن‌ها را نمي‌داند.

کاخ بردک سياه ، يکي از بناهاي مهم تاريخي بوشهر است که به دوران هخامنشي تعلق دارد و جزو کاخهاي زمستاني اين امپراتوري بزرگ محسوب مي شده است.
اين کاخ در 12 کيلومتري شمال شهر برازجان ، در ميان نخلستان هاي روستاي درودگاه در محل تلاقي دو رودخانه شاپور و دالکي قرار گرفته است. جلگه برازجان در دوره هخامنشي اهميت فراوان دارد و علتش اين است که ايران در دوره هخامنشيان صاحب نيروي دريايي شد و توانست از راه دريا به تجارت و کشورگشايي بپردازد. علت انتخاب اين جلگه نزديکي آن به خليج فارس و در پي آن تسلط بر راههاي تجاري منطقه و تحت نظر داشتن آبراهه هاي جنوبي از لحاظ سياسي و اقتصادي بوده است. تمامي اين مسائل وسيله برپايي 3 کاخ سنگ سياه ، بردک سياه و کاخ چرخاب را در اين منطقه فراهم آورده است. براي اولين بار، ته ستونهاي کاخ بردک سياه در سال 56 کشف شد. تالار مرکزي بردک سياه 36 ستون دارد و از اين لحاظ شبيه کاخ آپاداناي تخت جمشيد است گفتني است تا به حال 16 پايه ستون آن را از خاک بيرون کشيده اند. نوع سنگهاي ساختماني استفاده شده در اين کاخ از دو نوع متفاوت است. نوع اول سنگ آهک دولوميتي سياهرنگ است که در زير قرار گرفته و نوع دوم سنگ آهک کرم رنگ است که در رو قرار دارد. استفاده از دو نوع سنگ تيره و روشن در ساختار اين کاخ ، نماي بسيار زيبايي از آن را به بيننده عرضه مي کند. با کشف معدن پوزه پلنگي در 20 کيلومتري کاخ بردک سياه مشخص شد که اين معدن تامين کننده سنگهاي کاخ بردک سياه بوده است.
کشفياتي که در کاخ هخامنشي بردک سياه انجام شده ، به روشن شدن بخشهايي از تاريخ و تمدن دوران هخامنشي کمک کرده است ؛ براي مثال پيدا شدن يک دسته خنجر زنانه که از جنس عاج است به همراه چند قطعه ابزارتزييني ، سکونت زنان را در اين کاخ ثابت مي کند. گفته مي شود احتمال زنان بودن خنجر به علت ظريف بودن آن است ؛ همچنين از دسته تا نوک اين خنجر، شياري باريک وجود دارد و اين شک را که خنجر زهرآلود مي شده است ، تقويت مي کند. غير از وجود اين شيار، ظرافت بيش از حد خنجر نشان مي دهد که اگر قابليت داشتن زهر را نداشته ، نمي توانسته کاربرد داشته باشد و مورد استفاده قرار گيرد. اوايل سال 84 گروه کاوش توانستند نقش برجسته در گاه کاخ را بيابند که شاه را در حال ترک کاخ نشان مي دهد، در حالي که ملازمش پشت سرش (البته تصوير او از ميان رفته) چتري آفتابي روي سر پادشاه گرفته است. در اين نقش برجسته که آن را متعلق به داريوش اول مي دانند، تاج شاه داراي سطحي صاف و بدون تزيين است و اين احتمال را قوت مي بخشد که تاج مزبور همانند تاجهاي برخي نقش برجسته هاي تخت جمشيد روکشي از ورق طلا داشته است. به همراه اين نقش برجسته ، سنگ نوشته اي به خط ميخي و زبان بابلي نو و تعداد زيادي قطعه سنگ يافت شد که اين قطعه سنگها، نقشهاي مختلفي چون دست ، دسته سايبان با بخشي از تاج شاهي ، ريش مجعد و بخشهايي از صورت و گوشه چشم دارند.

مهمترين يافته کاخ هخامنشي بردک سياه ، 4قطعه طلاست که در مجموع 3 کيلو و 200 گرم وزن دارد. اين قطعات طلاي 2500 مساله ، در کنار يکي از پايه ستونهاي تالار مرکزي کاخ کشف شد که 3 قطعه از آنها به شکل ورقه هاي ضخيم هستند که از عرض و طول چين خورده اند. کاربرد و هويت دقيق اين سه قطعه هنوز مشخص نيست ، اما تصور مي شود که شايد روکشهاي زرين درهاي چوبي تالار باشند يا سنگ بناي کاخ که غالبا در دوران هخامنشي روي ورقه هاي ضخيم و زرين حک مي شده است. تصور مي شود قطعه چهارم قسمت بالاي يک جام زرين هخامنشي باشد که زير لبه آن يک خط ساده حک شده است. گفتني است عيار اين قطعات بالاست و هخامنشيان کمتر از طلايي با اين ميزان عيار در مصارف عادي استفاده مي کرده اند.

کاخ بردک سياه در طول سالهاي گذشته بشدت مورد تخريب کشاورزان محلي قرار گرفته است.
عدم زه کشي باعث شده آبياري زمينهاي کشاورزي سبب تخريب آثار بر جاي مانده از کاخ شود. عوارض جوي نيز به جريان تخريب کمک کرده است.
بسياري از ته ستون هاي کاخ يا شکسته يا جا به جا شده اند و برخي از آنها ترکيب اوليه خود را از دست داده اند. به علت نبودن هيچ گونه نظارتي ، حفاري هاي غيرمجاز در محوطه کاخ و اطراف آن بسيار زياد شده است. اکنون در برخي خانه هاي روستاي درودگاه تکه هايي از سنگها و آثاري مربوط به کاخ بردک سياه وجود دارد. حتي برخي ، از سنگهاي کاخ به عنوان مصالح ساختماني استفاده کرده اند.