شهر تاريخی همدان رو به ويرانی می رود

International Committee to Save

the Archeological Sites of Pasargad

شهر تاريخي ـ فرهنگي همدان روبه نابودي پيش مي‌رود

سازمان ميراث فرهنگی توجهی به آثار تاريخی و فرهنگی همدان ندارد

استان همدان كه در غرب ايران قرار گرفته است، عمده‌ترين آثار و پيشينه‌ي تاريخي‌اش به شهر همدان مربوط مي‌شود كه بناي آن‌را به دوره‌ي ماد نسبت داده‌اند. آثار تاريخي همدان در حقيقت، مجموعه‌اي از معماري‌هاي دوران مختلف‌اند كه از جمله‌ي آن‌ها به هگمتانه، گنج‌نامه، شير سنگي، آرامگاه باباطاهر و ابوعلي سينا مي‌توان اشاره كرد.

در سال‌هاي اخير، خبرهاي مختلفي كه بيشتر درباره‌ي آسيب ديدن آثار تاريخي اين استان‌اند، منتشر مي‌شوند، مانند يادگاري‌نويسي روي شير سنگي يا تهديد منطقه‌ي گنج‌نامه و به‌نظر مي‌رسد، وضعيت آثار تاريخي همدان در زمينه‌هاي مختلف مرمت، حفاظت و حتا تعداد كارشناسان، آن‌چنان كه بايد مطلوب نيست

سيدحسين حسيني با بيان اين‌كه بخشي از بافت تاريخي همدان در اختيار مردم است و بخشي ديگر را ميراث فرهنگي خريده است، گفت: متاسفانه بخشي كه توسط ميراث فرهنگي خريده شده، بسيار محدود است و به لحاظ مرمتي و حفاظتي وضعيت مناسبي ندارد. در واقع، به اين آثار يا توجهي نشده يا اگر توجه شده باشد، به‌صورت خيلي محدود بوده است.

وي افزود: امروزه، با تخريب خانه‌هاي مختلف در بخش مركزي شهر و ساخت برج‌هاي زياد، شهر تاريخي و فرهنگي همدان روبه نابودي پيش مي‌رود. همچنين بافت قديمي‌تر نيز درحال محو شدن است. مديريت بافت قديم جولان را كه در كنار تپه‌ي تاريخي هگمتانه است، سازمان مسكن و شهرسازي برعهده گرفته، اما در اين محل، خانه‌هاي قديمي و خشتي تخريب شده‌اند و به‌جاي آن‌ها مجتمع‌هاي مسكوني ساخته مي‌شوند.

او با اشاره به اين‌كه در سال 1385 و 1386 ساخت و ساز در همدان به‌شدت افزايش پيدا كرد، اظهار داشت: براي بازديد يك گردشگر، آثار شاخصي در اين شهر مانند آرامگاه بوعلي و باباطاهر وجود دارند؛ ولي يك خانه‌ي قديمي همدان كه نشان دهد، يك شهروند همداني در آن زندگي مي‌كرده است، باقي نمانده است. در واقع، چنين خانه‌اي براي اين‌كه يك فرد همداني از آنجا بازديد كند، تا ببيند، پدرانش چگونه مي‌زيسته‌اند، ديده نمي‌شود. اگر در بافت قديم همدان قدم بزنيد، يك كوچه‌ي سالم نمي‌بينيد، زيرا در همه جاي آن ساخت و ساز انجام مي‌شود.

اين استاد دانشگاه با بيان اين مثال كه براي ساخت يك بناي جديد، شهرداري و نظام مهندسي بر امور نظارت دارند، ادامه داد: سازمان ميراث فرهنگي براي بناهاي تاريخي هيچ تعريفي نكرده است، به‌طوري كه حتا مرمت يك بناي تاريخي را يك استادكار تجربي نيز مي‌تواند انجام دهد. به همين دليل، وضعيت مرمت بناهاي تاريخي مطلوب نيست و به‌دليل نبودن يك برنامه‌ي مدون و نظامند، وضعيت مرمتي در شهرهاي كوچك و دورافتاده با شهر بزرگي مانند تهران تفاوت دارد.

وي بيان كرد: اين مساله، يكي از مواردي است كه سازمان ميراث فرهنگي بايد آن‌را تعريف و نظام‌مند كند. در حقيقت، با تعريف يك تقويم و برنامه‌ي مرمتي، تمام كارها در شهرستان‌ها و روستاها نظام‌مند مي‌شوند.

فقط يك كارشناس مرمت براي بناهاي استان همدان؟!

حسيني با اشاره به اين‌كه در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان همدان فقط يك كارشناس مرمت فعاليت مي‌كند، اظهار كرد: مساله‌ي ديگري كه در اين استان وجود دارد، كمبود نيروي متخصص است. درحالي‌كه در دانشگاه‌هاي اين استان، كارشناسان و دانشجويان متخصص وجود دارند كه سازمان ميراث فرهنگي از اين نيروهاي بالقوه مي‌تواند استفاده كند.

وي در اين‌باره توضيح داد: در سال 1383 رشته‌ي مرمت بناهاي تاريخي براي نخستين‌بار در دانشگاه آزاد همدان ايجاد شد و اكنون حدود 200 دانشجوي مرمت در اين دانشگاه درحال تحصيل‌اند و سال آينده، نخستين گروه، فارغ‌التحصيل مي‌شوند. اين نيروها به استان مي‌توانند كمك كنند؛ ولي همين نيروها براي گذراندن دوره‌ي كارآموزي‌شان، پروژه‌اي در همدان ندارند و ما به ناچار مجبور به پخش آنها در شهرهاي ديگر مي‌شويم.

اين استاد دانشگاه با بيان اين‌كه معتقدم سازمان ميراث فرهنگي كشور بايد اداره‌ها و سازمان‌هاي خود را در شهرستان‌ها مكلف به همكاري با دانشگاه‌ها كند، گفت: اگر مديريت وجود داشته باشد و سازمان ميراث فرهنگي مكلف به استفاده از چنين نيروهاي بالقوه‌اي باشد، طرح‌هاي مرمتي را در بخش‌هاي مختلف مي‌تواند اجرا و بخش مطالعاتي را در زمينه‌ي مرمت احيا كند. به اين ترتيب، با كمك نيروهاي دانشگاهي، برنامه‌اي را براي بناها و بافت تاريخي همدان كه درحال نابودي‌اند، مي‌توان اجرا كرد.

حسيني در اين‌باره به پروژه‌ي هگمتانه اشاره و اضافه كرد: براي اين پروژه در سال‌هاي گذشته، بودجه‌ي خوبي درنظر گرفته شد؛ ولي بعد از گذشت چند سال، هيچ اتفاقي در آنجا نيفتاده است. در پروژه‌هاي بزرگي مانند چغازنبيل (دوراونتاش) و تخت جمشيد (پارسه) كارشناسان مختلفي در بخش‌هاي باستان‌شناسي و مرمت فعاليت مي‌كنند، ولي در هگمتانه چنين چيزي وجود ندارد، هيچ گروه كارشناسي نيست و فردي كه در آنجا مسؤول باستان‌شناسي است، كارهاي مرمتي را نيز انجام مي‌دهد.

او همچنين افزود: متاسفانه بخش علمي و مطالعاتي در اين شهر بسيار ضعيف است و سازمان ميراث فرهنگي همدان تاكنون پروژه‌اي را تعريف نكرده است، تا استادان و نيروهاي دانشگاه آن‌را اجرا كنند، زيرا برنامه‌هاي مطالعاتي را افراد علمي بايد انجام دهند. اميدوارم با مديريت جديد، اين بخش سامان‌دهي و راه‌اندازي شود، بويژه اين‌كه در امر مرمت، نخست مطالعه و سپس اجرا اهميت دارد و اگر اين كارها انجام نشوند، تخريب به‌وجود خواهد آمد