بازگشت به صفحه اصلی
سری که ش نباشد ز مغز آگهی نه از بتری باز داند بهی
پير توس
" اگر دير بجنبيم ممكن است ايران از صحنه فرهنگي دور شود "
دكترتورج پارسي
زمانه ي شگفت آوري است ، كردار فرزانگان نهان گشته و دست ديوان دراز و همه سويه گشته است . اينان كيانند كه اين چنين در اين گاه حساس ازتاريخ اين سرزمين دست به حراج تخريب و غارت يازيده اند ، بازماندگان گجستك يوناني ا ند ؟ تازيند يا مغولند ؟ راستي اينان كيستند كه به زبان پارسي هم سخن مي رانند ؟ شايدم به گفته ي ميرزا آقا عسگري _ ماني شاعر _ از روي ناچاري پارسي حرف مي زنند !
يک سال است كه گروهي از ايرانيان شبانروزان تلاش مى كنند كه دست ديوان را از تخريب و گم و گور كردن ميراث فرهنگي باز دارند گواه بر اين مدعا تلاش کميته بين المللی نجات پاسارگاد است . اگر اينان كه بر اريكه قدرتند اين چنين با ميراث فرهنگي ايران كهن نمى كردند آيا خانم «بلانش مينینگ» قاضی مادام العمر دادگاه فدرال شمال ، استاد دانشکده های حقوق دانشگاه هاروارد، دانشگاه شيکاگو و دانشگاه دو پل و عضو اتحادیه وکلای امریکایی به باشگاه ديوان مي پيوست تا آن کار جنجال آفرين و مسخره را بنماياند ؟
وقتي كه بانو بلانش مينىنگ امريكايي را در كنار وزير نيرو كه پارسى سخن مي گويد و شناسنامه ي ايراني دارد و مي بايد نيرو و هدفش اعتلاي اين سرزمين باشد ، مى نشانيم هر دو را نسبت به منافع ملي ايران يكسان بيگانه مي بينيم ،اگر چه اين نسبت را در وزير نيرو و هم شكلان او چندين و چند هزاربار بيشتر مي بينيم تا بانوي سياه پوست امريكايي كه ايران تاريخي را در كردار دست به كاران امروزي مي بيند . بانو مينيگ كه خود سال ها به واسطه ي رنگ و نژادش مورد تحقير بوده كوتاهي كرده كه در درس حقوق سري كوتاه به ايران باستاني نزده است تا ببيند كه فرمان آزادي و برابري انسان ها بدون در نظر گرفتن دين و رنگ و نژاد پديده ى ايران باستانى است . آنچه را كه او امروزمي خواهد به حراج بگذارد در واقع فرمان آزادي و اعتبار انسان است ، و آنچه را هم كه وزير نيرو و هم شكلانش مي خواهند در زير آب غرق كنند در واقع همانست .
در اينجا مقايسه اي مي كنيم ميان کشور باستاني ايران و كشور كم سن و سال سويد _ چرا نوشتيم كم سن وسال ، يكي از آموزگاران زبان فارسي كه در گاه نوروز خوان نوروزي براي شاگردان و آموزگاران گسترده بود تعريف مي كرد مدير مدرسه براي شاگردان و آموزگاران توضيح داد كه وقتي سرزمين ما دوران يخبندان را طى مى كرد gamla persian) (ايران كهن ) داراي دانشگاه بوده _ در اين كشور كه براى تاريخ و ميراث فرهنگي اهميت فراوان قائلند ، باستان شناسان همه جا حاضرند تا خشتي را بيابند و برگي بر تاريخ كشور بيفزايند اين دانايي هر ملتي است كه تاريخش حتا اگر پر برگ نباشد آنرا بشناسد و پاس بدارد به همين اعتبارست كه در رشته دانشگاهي رياضي هم درس تاريخ واحد اجباري است .
چند سال پيش در همين شهرى كه در آن مي زيم خواستند خياباني را يك متري از هر سو پهن كنند سمت چپ اين خيابان خانه اي قرار دارد كه در سال ۱۸۸۶ يكى از پرنس هاي سويدي در دوران دانشجويى در دانشگاه در آن زندگي مى كرده است به همين دليل شهرداري براي نگهداشت اين خانه با استفاده از شيوه ي فني خانه را عقب كشانيد. يا بزرگترين پروژه ي باستانشناسي را در سال ۲۰۰۰هزار آغاز كردند به اين عبارت كه از شهر uppsala تا شهر mehedeby به درازاي ۸۰ كيلو متر اتوبان بكشند نخست باستانشناسان اين مسير رامورد كنكاش و جستجو قرار دادند تا چنانچه سنگى يا شيي قديمى در انجا نهان باشد بيابند و پس از آن پروژه اتوبان آغاز بكار كرد . ببينيد جايي كه خرد كار مي كند ،جايى كه تاريخ اعتبار دارد جايي كه هويت تاريخي رابطه ي تنگاتنگ با ميراث فرهنگي كشور دارد چگونه آگاهانه كارها سامان مي يابد.اما جاي ديگر شوربختانه يا باميراث فرهنگي- دشمني دارند يا به گفته پير توس سرى كه ش نباشد ز مغز آگهى ..، پس بيش از اين نبايد از آن سر و سرهاي هم شكل انتظارى داشت . گمان بر آن داريم كه ديوان هم دشمنى دارند و هم ازبي خردي در رنجند . اگر سخن به تندي رفت ، ناشي از خطري است كه بيخ گوش مان است و دلي كه سخت نگران ، خطر تخريب ميراث فرهنگ ملي _ جهانى پاسارگاد ، تخت جمشيد و .....
ناگفته نماناد كه واژه ايران مترادف است با ميراث فرهنگي چرا كه هر گوشه ي آن تاريخ و فرهنگ دارد نفس مي كشد، چه روي زمين چه درون زمين . به نام يك دانشگاهي نگراني بسيار بسيارعميق خود رااز آنچه در پيش است ابراز داشته و از همه ي انسان هاى شرافتمند كه به انسان و اعتبار فرهنگيش ارزش قائلند انتظار دارد كه دست به دست هم جلوي هجوم ديوان را بگيريم . هم ميهنان گوش بزنگ باشيد ، هوشدار باشيد نگذاريد توطئه ي ديوان زير نام عمران و آباداني عملي شود .
در اينجا توجه تان را به چند مضمون از مصاحبه ي دكتر حسن فاضلي رييس پژوهشکده باستان شناسي با گروه اجتماعي روزنامه ي شرق جلب مي كنيم آقاي دكتر درپاسخ به خبرنگار فرموده اند:
_ ما درحال رشد اقتصادي هستيم و فقط تخريب فيزيكي متاثر از توسعه اقتصادي مشكل ما نيست. همين الان در جنوب شهر تهران فاضلاب هاي كارخانه ها كه راهي زمين هاي كشاورزي مي شود به شدت شيميايي است و خاك را از درون اسيدي مي كند به همين دليل اگر چيزي هم درون آن خاك ها وجود داشته باشد با اين اسيدي شدن خاك از بين مي رود. اگر دير بجنبيم ممكن است ايران از صحنه فرهنگي دور شود.
_ من مطمئن هستم كه پاسارگاد در شرايط حاضر بسيار خوب مورد حفاظت قرار گرفته است. خيلي از متخصصان معتقد هستند پاسارگاد صدمه نمي بيند كه اگر اين احتمال داده شود كه ممكن است آسيب ديدگي جدي باشد مي توانيم خطرات را به حداقل برسانيم البته من معتقدم درصد بسياري از بحث آسيب ديدن پاسارگاد مربوط به مسائل سياسي است.
_ برداشت من اين است كه آب سد سيوند به پاسارگاد نمي ر سد...
. به خدا قسم انسان نمكي كه در چهرآباد زنجان به دست آمد اگر در اروپا پيدا مي شد تاكنون ۱۰۰ هزار توريست براي ديدن آن صف مي كشيدند. ايران همانطور كه داراي اكولوژي متفاوت است با تنوع فرهنگي گسترده و سرشار از تحولات فرهنگي و تاريخي است.
در سخنان آقاي فاضلي يك حرف درست هست و آن اين اگر دير بجنبيم ممكن است ايران از صحنه فرهنگي دور شود. كاملا درست مي فرمايند اگر دير بجنبيم يكي از كهن مندترين كشورهاي گيتي از صحنه ي فرهنگ دنيا زدوده خواهد شد ! اما رياست محترم پژوهشکده باستان شناسي ايران ! شما به عنوان يك فرد مسئول براي جلوگيري از دور شدن ايران از صحنه ي فرهنگي چه اقدامي كرده ايد ؟
آيا شما نمي دانيد كه وقتي اثري مورد تهديد قرار بگيرد فوري بايد عامل تهديد را از صحنه زدود ، اين گفته ي غير مسئولانه شما كه خطرات را به حداقل مى رسانيم نموداري از درك شماست كه باعث تاسف است كه در اين كارزار وجدان علمي خود را گرو گذاشته و نقش نعش تعزيه را ايفا مي كنيد . خنده دار تر اينكه تلاش فرهنگي باورمندان به ميراث پر عظمت ايران زمين را جنبه ي سياسى ببخشيد و راضي هم برگرديد .
آقاي دكتر گيريم كه به گفته ي شما كشور در حال رشد اقتصادي است آيا به نسبت رشد اقتصادي بايد ميراث فرهنگي از سر راه برداشت ! آيا در هوشياري به چنين كشف علمي رسيده ايد ؟
بله آقاي دكتر درست فرموديد اگر انسان نمكي كه در چهرآباد زنجان به دست آمد در اروپا پيدا مي شد تاكنون ۱۰۰ هزار توريست براي ديدن آن صف مي كشيدند، بايد بيفزاييم حتا اگر در چين ، هند ، مصر و ... هم بود مليون ها نفر براي ديدن آن مى آمدند آيا هيچ به علت آن انديشيده ايد ؟ بله آقاي رييس در آنجا مسىولين با تاريخ و ميراث فرهنگي سرزمين شان در تضاد نيستند ، آنجا امنيت هست ، آنجا تلاش خستگي ناپذىربراي شناساندن فرهنگ و تاريخ شان هست ، آنجا به تلاشي كه نياكانشان در راستاي تاريخ از خود نشان داده اند سرفرازند . آنجا آقاي دكتر ! فرد دلسوز و آگاه در راس پژوهشكده ي باستانشناسي اش قرار مي گيرد .آنجا ميراث فرهنگي را كه هويت تاريخى شان است در بازارهاي دنيا نمي فروشند ، آنجا وجدان مسئولان و مردم با ميراث فرهنگي پيوند خردمندانه دارد
از آنجايي كه درك آقاي حسن فاضلي رييس پژوهشکده باستان شناسي را از مسائل شناختيم برداشت "ايشان هم كه آب سد سيوند به پاسارگاد نمي ر سد "را هم بايد بسيار برداشت غير مسئولانه اي تلقي كرد كه مشخص مي كند آقاي وزير نيرو ايشان راهم به راه راست رهنمود فرموده اند.
پس ما مردم تكليف مان چيست ؟ دفاع همه جانبه در نگهداشت ميراث فرهنگي ، بايد در برابر ديوان از ميراث فرهنگي دفاع كرد ،اگر دير بجنبيم همه چيز را غرق خواهند كرد . اگر در اين مورد كوتاهي بشود شرمسار تاريخ خواهيم شد .
* حسن فاضلي رييس پژوهشکده باستان شناسي